حمله موشکی اخیر حوثیها به یک نفت کش عربستان در دریای سرخ و توقف کوتاهمدت صادرات نفت این کشور از راه تنگه باب المندب و تهدید ایران به بستن تنگه هرمز، بار دیگر تمامی نگاه ها را به این گذرگاه آبی دارای اهمیت سیاسی و اقتصادی پیوند زد.
مرزنیوز به نقل از ایرنا:روزنامه شرق در یادداشتی که به قلم آزاده بابایینژاد نگاشته شد، آورده است: تنگه بابالمندب که میان دو کشور جیبوتی و یمن قرار دارد و دریای سرخ را به خلیج عدن و اقیانوس هند متصل میکند، از مهم ترین مسیرهای صادرات نفت تولیدشده در غرب عربستان به شمار میآید. به باور آگاهان سیاسی، حوادثی از این دست نهتنها پای بازیگردانان بینالمللی را به این منطقه باز خواهد کرد و این حضور آبستن کشمکش های شدید در منطقه میشود، بلکه هرکدام از آنها درصدد دستیابی به برگ های برنده برمیآیند.
حال پرسش چرایی اهمیت گذرگاه باب المندب با عرض ٣٠ کیلومتر صرفنظر از گزینه اقتصادی برای ایران و عربستان به عنوان دو بازیگر فعال منطقهای مطرح است.
بر اساس ارزیابی های اداره انرژی آمریکا در سال ۲۰۱۳، مقدار نفتی که روزانه از این تنگه عبور کرد، حدود سه میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه بود که این رقم معادل شش درصد تجارت نفت جهانی به شمار میآید.
از همین رو مسدود شدن این تنگه مانع رسیدن نفت کش ها از کشورهای حوزه خلیجفارس به کانال سوئز و انتقال نفت از دریای سرخ به مدیترانه و بازارهای اروپایی و آمریکایی خواهد شد. کسانی که از این وضعیت متضرر خواهند شد در درجه نخست کشورهای حاشیه خلیجفارس و به عبارت بهتر عربستان خواهند بود که در سالهای اخیر تلاش کرد تا با ائتلاف با سایر متحدانش علیه یمن از روز مبادای تسلط صنعا بر باب المندب جلوگیری کند.
به نوشته روزنامه الحیات چاپ لندن، سال ها جنگ در یمن باعث شده تا نام ایران با نام جیبوتی به عنوان یکی از کشورهای کمتر شناخته شده که از قضا در ساحل تنگه بابالمندب واقع شده بر سر زبانها بیفتد که سالها در این کشور مراودات نفتی ریاض را زیرنظر داشته باشد. بر اساس گزارش این روزنامه، جیبوتی مورد توجه بسیاری از قدرتهای جهانی و منطقهای، بهویژه ایران است که سعی میکنند از طریق اعطای کمکهای نقدی و غیرنقدی، بتوانند در جیبوتی و تنگه باب المندب نفوذ کنند.
از جمله این کمک ها میتوان به اقدام ایران در ساختن ساختمان جدید پارلمان جیبوتی اشاره کرد که این ساختمان توسط مهندسان ایرانی و با هزینه دولت ایران ساخته و در سفر علی لاریجانی در سال ٩٣ به پایتخت جیبوتی افتتاح شد. از همین دست اقدامات اینکه ایران در سال ۱۳۸۷ از طریق بانک توسعه صادرات نیز وام ۱۰ میلیوندلاری به جیبوتی ارائه کرده بود.
این در حالی است که ریاض هم دست روی دست نگذاشته و به کشورهای مختلف پیشنهاد کرده در صورت مشارکت در جنگ یمن از کمک های مالی سعودی بهرهمند میشوند. کشورهای سنگال، مالزی و جیبوتی نیز به ایران پشت کرده و مشارکت در جنگ یمن را با این شرایط پذیرفتند.
در این میان جیبوتی ارتش بسیار ضعیفی دارد. کل ارتش این کشور کمتر از ۲۰۰ هزار نفر جمعیت دارد و قادر به مشارکت در هیچ عملیات نظامی ای نیست. به همین دلیل بود که دولت جیبوتی اعلام کرد مرزهای آبی و هوایی این کشور را برای جنگندهها و کشتی های نظامی ائتلاف سعودی در جنگ یمن باز گذاشته تا از این طریق در عملیات یمن مشارکت داشته باشد. سوی دیگر این معادله سیاسی، کشتیهای جنگی ارتش ایران بودند که در منطقه تنگه بابالمندب مستقر شده و در بندر جیبوتی پهلو گرفته بودند.
در ادامه این معمای منطقهای و طبق نوشته روزنامه الشرق الاوسط، اسرائیل نیز در این بزنگاه تاریخی تلاش کرد روابط خود را با کشورهای غیرعربی ساحل دریای سرخ، بهویژه جیبوتی و اریتره تقویت کند. از این رو اقدام به تأسیس پایگاه نظامی در بندر مصوع اریتره کرد. مهمترین پایگاههای این کشور در ساحل اریتره در دریای سرخ، پایگاه های رواجیات و مکهلاوی در نزدیکی مرز سودان هستند. اسرائیل همچنین برخی از جزیره های استراتژیک اریتره، واقع در نزدیکی ورودی جنوبی بابالمندب را اجاره کرده است که مهمترین آنها جزیره دهلک است که تلآویو در آن پایگاه دریایی ایجاد کرده است.
از سوی دیگر و به گزارش روزنامه عکاظ چاپ عربستان، بسیاری از تحلیلگران بر این باور هستند که دلیل اصلی نگرانی عربستان سعودی از بهقدرترسیدن انصارالله در یمن، در اختیار گرفتن کنترل تنگه بابالمندب توسط این جنبش یمنی بوده و هست، بنابراین تحلیلگران جنگ عربستان علیه یمن را نیز مانند اغلب جنگ هایی که در منطقه خاورمیانه ایجاد میشود، جنگی با محوریت نفت میدانند. ازاینرو، میتوان گفت با فرسایشیشدن جنگ در یمن و موانع فراروی آلسعود در دستیابی به اهداف سیاسی تعیین شده، تسلط بر بابالمندب، برگ برنده جنگ یمن خواهد بود، درحالیکه ایران نیز نمیخواهد هژمونی خود را بر این گذرگاه به چالش بکشد.