خراسان طی هزاره پنجم قبل از میلاد جایگاه ویژه ای در منطقه داشته، مراکز زیستی انسانی محدوده از نسا، انانئو، ابیورد، درگز، تجن، سرخس، مرو جایگاه های مرتبط به هم محسوب می شوند که در این محدوده در سال های اخیر آثاری از مفرغ،
سفال، تزئینات نقاشی های گچی و وسایل کشاورزی و زندگی کشف شده که خود موید فرهنگ و تمدن مردم آن است.
آتشکده بندیان با گچبری های خود روایتگر تاریخی است که مدت ها باستان شناسان به دنبال مکان آن بودند؛ بهرام که شاهي خوش گذران بوده و اعتنايي به امور مملكتي نداشته است. همين امر باعث مي شود كه دولتهاي روم در غرب و هپتاليان در شرق به مرزهاي ايران چشم طمع پيدا كردند. با تذكر بزرگان دربار بهرام اعتنايي به تذكر بزرگان دربار نكرد و بزرگان از ترس حمله هپتاليان نماينده اي به سوي پادشاه هپتالي ميفرستند كه قصد حمله به ايران داشت و ميخواهند كه او را با دادن باج از حمله منصرف كنند. بهرام نيز به قصد آتشكده آذرگشنسب از تيسفون خارج گشت و اين تصور ايجاد شد كه او قصد فرار دارد. پادشاه هپتالي كه اين موضوع را ميشنود به نيروهاي خود استراحت داد و منتظر رسيدن خراج ايرانيان ميشود. بهرام در اين ميان مخفيانه با سپاهي اندك خود را به لشگرگاه هپتاليان رساند. به سپاهيانش دستور ميدهد پوستهاي گاوي را كه همراه داشتند را از ماسه پر كنند و بر گردن كره اسبها آويزان كنند. آنها گله عظيم اسبهايي را كه همراه داشتند به ميان سپاه هپتالي رم ميدهند و شبانه به آنها حمله كردند، سپاه هپتالي غافلگير شد و در نهایت ایرانیان پیروز شدند. به یمن این پیروزی بهرام این آتشکده را بنا نهاد و داستان پیروزیش را بر گچبری های آن روایت کرد.
برای دیدن این میراث بی نظیر از دوره ساسانیان باید به مرز های شمال شرقی ایران سفر کنید، پس از آنکه کوه های هزار مسجد را پشت سر گذاشتید و از طبیعت بکر پارک ملی تندوره عبور کردید، رودخانه درونگر به استقبال شما خواهد آمد و عطر برنج شما را تا شهر درگز بدرقه خواهد کرد. درگز را که دیدید و از میدان سردار درگزی شهید صیاد شیرازی عبور کردید کافی است از یکی از اهالی بپرسی و او به شما خواهد گفت که راهی نمانده تا با دیدن این آتشکده خستگی از تنتان شسته شود.
حامد درجزی