مناطق مرزي از نقاط حساس و استراتژيك كشور به شمار مي آيند و در فرآيند توسعه نقش انكارناپذيري دارند .در مناطق شرقي ايران تلفيق خشم طبيعت با خشونت انساني حاصل از تروريسم، بستر مناسبي براي اقدامات اشرار و تحت الشعاع قرار دادن نظم و امنیت ايجاد كرده است، همچنين تهديداتي چون مهاجرت هاي غيرقانوني، قاچاق مواد مخدر و سلاح هاي غيرمجاز، جنايات سازمان يافته، ورود كالاهاي ممنوعه، ناامنی در نواحي مرزي و حمله به پاسگاه هاي مرزباني و… در كنار توطئه های تجزیه طلبانه به ويژه پس از جنگ افغانستان، امنيت مرزهاي شرقي ايران را به مخاطره انداخته است.
مرزنیوز؛ طي سال هاي گذشته شاهد بوديم كه در ارتباط با امنيت مرزها بيشتر روي عواملي مثل انسداد مرزها و تجهيز نيروهاي مرزباني تاكيد شده است .در اين ميان به مولفه هاي غير امنيتي مثل مسائل اقتصادي و اجتماعي مناطق مرزي کمتر توجه شده است. در حالي كه توسعه اقتصادي مناطق شرق کشور با عنايت به مقوله امنيت مرزي و بهره گيري از قابليت هاي مرزنشينان در دفاع از حدود و ثغور كشور موثر است. بدين منظور باید راهكارها و راهبردهاي پيشنهادي تامين امنيت مناطق مرزي را به سوي رويكرد اقتصادي و سياسي و برقراري تعامل بین مرز نشينان و حفظ و تقويت وفاداري آنان و در جهت افزايش همگرايي و كاهش واگرايي سوق داد. آنچه حائز اهميت مي باشد رابطه امنيت و توسعه است به طوري كه اين دو، دو روي يك سكه و لازم و ملزوم يكديگرند. بدون امنيت توسعه امكانپذير نيست و عدم توسعه نا امني را در پي خواهد داشت.
مهمترین تهدیدهایی كه از ناحيه شرقي متوجه ایران است را می توان چنین برشمرد:
۱- تهديدات داخلي: مخاطرات طبيعي (كمبود آب، خشك شدن هامون، جاري شدن شن هاي روان و…) شكاف توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جنوب شرق با بدنه كشور، قوم گرایی، تنش سازي فرقه اي، واقع شدن در مسیر ترانزيت مواد مخدر.
۲- تهديدات با منشا خارجي: ترانزيت مواد مخدر، بحران هاي داخلي افغانستان و پاكستان، حضور و دخالت قدرت هاي فرامنطقه اي مثل آمريكا، ناتو و..؛ حمايت مالي، آموزشي و مذهبي كشورهاي منطقه مثل عربستان سعودي، پاكستان و … به افراد و گروه هاي مختلف در اين منطقه و مهاجرت اتباع بيگانه.
در ذيل ابتدا تهديدات و چالش هاي گوناگون نواحي مرزي شرقي مطرح و سپس استراتژي بهينه در جهت رفع اين تهديدات و چالش ها مورد بررسي قرار خواهد گرفت:
مخاطرات طبيعي و كمبود آب
برخي از مخاطرات محيطي منطقه مزبور عبارتند از: طوفان شن، نابودي كشت زارها، كاهش و قطع منابع آب، شور شدن خاك هاي حاصلخيز، بيابان زايي و… که مشکل حاد و اولیه مناطق شرق کشور کمبود آب است. اصولا در شرق منشاء آب های روی زمینی خارجی بوده و عمدتاً از کشور افغانستان سرچشمه می گیرند. سه رودخانه هیرمند، فراه رود و هَریرود در نهایت به شرق ایران سرازیر می شوند و دو عامل کاهش نزولات جوی و افزایش جمعیت به ویژه در افغانستان دور نمای ورود آب به کشور را مبهم ساخته است. باید توجه داشت که در شرق کشور هر گونه فعالیت توسعه ای وابسته به آب است و وابستگی به آب از شمال و به سمت جنوب شرق کشور به منابع خارجی در حال افزايش است به گونه ای که در دشت سیستان و شهر زاهدان تقریبا همه آب مصرفی و کشاورزی وارداتی است و در خراسان رضوی وابستگی زیادی به آب هَریرود برای سد دوستی وجود دارد. از طرفي تالاب هامون درطول تاریخ در امرار معاش ساکنان روستایی منطقه سیستان نقش به سزایی ایفا کرده به طوری که گفته میشود با خشکیدن آن بیش از ۷۰هزار بهرهبردار بخش کشاورزی و سه هزارخانوار صیاد بیکار شدهاند. متأسفانه سد کجکی به عنوان بزرگترین سد ساخته شده برروی رودخانه هیرمند در استان هلمند افغانستان مانع اصلی رسیدن آب کافی به هامون است. خشکسالی تالاب هامون تبدیل به ریزگردهایی شد که ۲۱۰ روز از سال، مردم و جمعیت ساکن در شمال و مرکز سیستانو بلوچستان را تهدید میکند و عدم پايبندي افغانها به راي كميسيون دلتا (كميسيون دلتا متشكل از كارشناسان سه كشور كانادا، آمريكا و شيلي كه روي رودخانه هيرمند كار كارشناسي انجام دادند) و قرارداد ۱۳۵۱ دولت ايران و افغانستان مبني بر آزادسازي ۲۶ متر مكعب آب در هر ثانيه در رودخانه هيرمند باعث شد تا امروز هامون خشك شود.
نبود آب و خشک شدن دریاچه هامون نه تنها بر توسعه منطقه تاثير داشته بلكه امنیت کشور را نيز مورد تهدید قرار داده است. با خشک شدن این دریاچه، شنهای روان تعدادي از روستاهای مرزی را مدفون کرده که با ادامه این روند خطر بزرگی مرزهای شرقی کشور را تهدید خواهد کرد. روستاهای خالی از سکنه منجر به افزایش خطر تروریست در مرزهای شرقی میشود.
ترانزیت مواد مخدر:
با وجود تمام سیاست هایی که برای کنترل کشت و تولید مواد مخدر در افغانستان صورت گرفته است، همچنان کشت و تولید مواد مخدر ادامه دارد. بر اساس آخرين گزارش UNODC، كشت خشخاش و ترياك در افغانستان به ترتيب رشدي معادل ۳۶ و ۴۹ درصد داشته كه انفجاري در توليد مواد مخدر به شمار مي آيد. با توجه به مرز طولاني ايران و افغانستان، گزارشات حاكي از تلاش گسترده كشاورزان استان هاي مرزي همجوار با ايران براي افزايش سطح زير كشت خشخاش در سال زراعي جديد و با نظر به درگيربودن نيروهاي دولتي به مسائلي چون انتخابات، موافقت نامه امنيتي و كاهش چشمگير كمك هاي خارجي پيش بيني مي شود در سال جديد معضلات امنيتي ناشي از ترانزيت مواد مخدر در مرزهاي غربي كشور افزايش يابد لذا اين امر توجه بيشتر مسئولان ذيربط را در زمينه مبارزه با مواد مخدر، كنترل بيشتر مرزها و در عين حال كمك به كشت جايگزين در افغانستان را مي طلبد. اخيراً موافقتنامه اي بين ايران (جهاد كشاورزي)، افغانستان و جامايكا در خصوص آموزش نحوه كشت برنج در افغانستان به عنوان كشت جايگزين منعقد شده است، پيشرفت چنين طرح هايي مستلزم كمك هاي همه جانبه ايران و سازمان هاي بين المللي مربوطه است.
مهاجرت
مرزهای شرقی کشور که دالان عمده ورود محمولههای موادمخدر به کشور هستند، مسیر عمده ورود غیرقانونی اتباع بیگانه نیز بهشمارمیروند. بسیاری از اینان در کار قاچاق موادمخدر یا کالا هم دستی دارند. ورود گسترده و غیرمجاز اتباع بیگانه با ضربهزدن به اقتصاد کشور و ورود انواعبیماری ها، ضریب و عمق امنیتی نقاط مرزی کشور را به شدت کاهش میدهد. زیرا امکان ورود عناصر خرابکار، جاسوسان، افراد بمبگذار و ورود انواع و موادآتشزا را افزایش میدهد و مناطق مرزی بدینلحاظ بسیار آلودهاند.
بسترها و علل تداوم مهاجرت و پناهندگی افغان ها:
۱- اقتصاد: در طي ۳ دهه گذشته عده اي از افغان ها با انگيزه اقتصادي و جستجوي كار وارد ايران مي شوند.
۲- امنیتی و سیاسی: عدم امنیت، احساس ناامنی، وضعیت تقریباً بی ثبات کشور و نبود چشم انداز روشن امنیتی در افغانستان به نوبه خود موجب تداوم موج مهاجرت و درخواست پناهندگی شده است. تأثیر این امر به گونه ای است که حتی کسانی که در افغانستان دارای شغل مناسب دارند نیز صرفاً به دلیل نبود چشم انداز روشن از وضعیت سیاسی و امنیتی کشور تقاضای مهاجرت و پناهندگی از خارج می کند. در کنار این امر هم باید توجه داشت که اکنون افغانستان در آستانه سال خروج نیروهای خارجی و بومی سازی کامل امنیت است بعد امنیت موجب بروز نگرانی و هراس عمده در مهاجر فرستی و پناهنده فرستی افغانستانی ها است. چرا که نگرانی های از بدتر شدن اوضاع امنیتی پس از سال۲۰۱۴ میلادی و گسترش قدرت گیری طالبان و حتی وقوع درگیری های قومی و داخلی و مذهبی پس از خروج نیروهای ناتو از افغانستان، به نوعی موجب افزایش میل و تمایل به مهاجرت خواهد شد.
با توجه به برخی حوادث در مرزها، راه جلوگیری از تکرار این حوادث قطع ورود غیر قانونی به ایران و در کنار آن قانونمند کردن تردد شهروندان افغانستان به کشورمان است اجرایی کردن طرح ساماندهی اتباع افغانستان به این روند کمک خواهد کرد.
طالبان و حضور نيروهاي بيگانه در افغانستان
حضور نيروهاي بيگانه، نا امني و رشد طالبانيسم در افغانستان موجب سرايت عدم امنيت به مرزهاي شرقي كشور شده است تنش به وجود آمده در افغانستان را موجب فعال شدن عناصر افراطی در شرق و جنوب شرق کشورشده است. حادثه شهادت عده¬ ای از مرزبانان ایرانی و كشف و ضبط سلاح هاي سنگين اشرار در سراوان را هم می شود در همین قالب تجزیه و ارزیابی کرد.
ظرفيت ها و راهكارهايي در جهت افزايش امنيت و همگرايي با رويكردي اقتصادي
تامين و مديريت آب:
اخيراً به منظور کمک به وضعیت اقتصادی کشاورزان و احیای بخشی از زمین های زراعی با هدایت آب ، مقدار ۹ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان سیستان و بلوچستان باری دیگر به زیر کشت گندم و جو رفت. با توجه به كمبود آب در منطقه و تامين آب شرب و مورد نیاز کشاورزان به علت کنترل آب ورودی از افغانستان و همچنین حق آب قانونی و عرفی به سمت ایران اتفاق افتاده است پيشنهاد تامین آب از طریق اجرای پروژه انتقال آب با لوله به روش کم فشار، راه حل فوق براي احياي كشاورزي و اشتغال مردم منطقه راه حل درجه ۲ محصوب مي شود. ادامه کشاورزی به روش سنتی با راندمان آب ۳۰%_ ۴۰% اشتباه است و باید به سمت رویکردهای جدید توسعه ای و استفاده از حداقل آب برای بالاترین تولید و بازدهی در بخش کشاورزی حرکت کرد. کشت محصولات پرآب تنها منتج به کم آبی در منطقه شده است. توسعه در مناطق شرقي ايران تغيير رويكرد از کشاورزی به عنوان بخش مولد و اشتغال زا در منطقه، به سایر بخش ها مثل بازرگانی و توسعه بنادر بین المللی همچون بندر چابهار برای ترانزیت کالا به کشورهای هند و چین را مي طلبد كه در بلند مدت نه تنها اهداف توسعه اي را محقق خواهد كرد بلكه منجر به کاهش و رفع چالش های تالاب مورد نظر نيز خواهد شد.
علاوه برآن در زمینه استفاده بهتر از آب و همکاری توسعه ای با افغانستان می توان طرحهای مانند کشت و صنعت های گسترده با استفاده از سرمایه، دانش فنی، نیروی انسانی ایرانی و بهره گیری از آب افغانستان هدف گذاری نمود در واقع باید به شکلی برنامه ریزی نمود که وابستگی منطقه به آب کم شود و از آب موجود بهترین بهره برداری را نمود. طرحهایی در این زمینه نزد وزارت نیرو وجود دارند که باید با دیپلماسی آب دنبال شوند.
از جمله طرح هاي ارائه شده جهت مقابله با ريز گردها و روان شدن شنهاي روان مالچ پاشي و كاشت نخل مي باشد. طرح اخير(ايجاد نخلستان در محيط پيراموني هامون) با توجه به سازگاري نخل با آب و هواي منطقه، مصرف كم آب، ريشه هاي گسترده و عدم تاثير سوء بر محيط زيست، از هر جهت مناسبتر از طرح مالچ پاشي است.
سرمایه گذاری برای تولید انرژی پاک از بادهای سیستان
بادهای موسوم به بادهای ۱۲۰ روزه سیستان که در گذشته از اواخر اردیبهشت تا اواخر شهریور ماه و دوره ای سه ماه داشت، امروز به دلیل خشکسالی تالاب هامون و تغییر اقلیم منطقه به صورت طوفان های عظیم در کل سال جریان دارد و روند عادی زندگی مردم را مختل کرده است. برای تولید انرژی با كمك سازمان هاي بين المللي محيط زيستي مي توان از انرژی پاک ناشي از بادهای سیستان استفاده كرد.
بازارچه هاي مرزي
با راه اندازي بازارچه ها و گذرگاه هاي مرزي و استفاده بهينه از ظرفيت هاي اقتصادي مرزها، وضعيت معيشتي و اقتصادي مردم مرزنشين منطقه رونق مي يابد. از طرف ديگر، بازارچه ها پتانسيل تبديل كردن شهرهاي مرزي به شهرهايي با هدف گردشگري را نيز دارا هستند و مي توانند موجب توسعه اين صنعت درآمدزاي دنياي معاصر شوند. اين امر خود مي تواند در بالا بردن ضريب امنيت مرزها و جلوگيري از قاچاق، بسيار مؤثر واقع شود.
متاسفانه به دليل مبادلات يك جانبه و سنگين آن به نفع ايران و عدم درآمد گمركي و تعرفه اي براي افغانستان اكثر بازارچه ها به حالت نيمه تعطيل در آمده اند. در حاليكه اين بازارچه ها مي توانند سوخت و سيمان مرزنشينان افغاني را نيز فراهم نمايند. از طرفي اعطاي اجازه واردات مواد اوليه افغانستان نظير مواد معدني و سنگ آهن، مبادلات فوق را از حالت يك جانبه خارج كرده و علاوه بر آنكه افغان ها از اين مبادله منتفع مي شوند مواد مورد نياز صنايع مادر، در ايران نيز تامين مي گردد.
توسعه گردشگري
وجود اماكن باستاني و تاريخي در اين منطقه منجر به ايجاد قطب هاي گردشگري در اين منطقه شده است، اما با وجود قابليت هاي گردشگري استان هاي شرقي صنعت توريسم و گردشگري نتوانسته در اين منطقه موفقيت چنداني به دست آورد. كنترل ناپذيري مناطق وسيع و بحران خيز جنوب شرق ايران كه موجب تبديل آن به گذرگاه باندهاي شرارت شده است به لحاظ رواني در ذهنيت افكارعمومي، ناامني را تداعي مي كند. امنيت اساسي ترين و مهمترين ركن توسعه ي گردشگري است و دوام و پايداري اين صنعت با وجود امنيت كامل ميسر است. منطقه جنوب شرق ايران با وجود تالاب هاي بين المللي، كوه هاي مريخي چابهار، كوه خواجه زابل، كوه آتشفشاني بزمان، گل افشان هاي بلوچستان و… از نظر اقتصادي، گردشگري، تنوع زيستي، اشتغالزايي داراي ارزش بسيار است. اما به دليل نبود امنيت لازم در منطقه، نبود زيرساخت هاي كافي و عدم تبليغات مناسب نتوانسته كه از ظرفيت هاي موجود استفاده لازم را ببرد.
توريسم درماني
علي رغم ادعاي مقام های وزارت بهداشت افغانستان كه معتقدند در حال حاضر حدود ۸۵ درصد مردم این کشور به خدمات بهداشتی دسترسی دارند عملا كمتر از ۶۰ درصد مردم به مراکز بهداشتي دسترسی داشته و عده زيادي نيز جهت مداوا به خارج از افغانستان مي روند. روزانه ده ها بیمار برای درمان بهتر به کشورهای همسایه، به ویژه هند و پاکستان سفر می کنند. در اين ميان، هندوستان به دليل داشتن بيمارستان هاي مجهز، توانسته بيشترين متقاضیان افغان را جذب خود نمايد. بر اساس آمار ارائه شده توسط سفارت هند در کابل، روزانه دست کم ۲۸۰ ویزاي هند، برای افغان ها صادر می شود که از اين تعداد ۱۴۰ مورد آن ویزاي درماني است. چهار شرکت هواپیمایی هر روز چهار تا پنج پرواز بین کابل و دهلی دارند. بررسیهای اتاق تجارت و صنایع افغانستان نشان داده که به طور میانگین روزانه هزار افغان برای مداوا به کشورهای دیگر سفر میکنند؛ اگر حداقل مصارف آنها دو هزار دلار برآورد شود روزانه دو میلیون دلار از افغانستان خارج میشود.
با توجه به اينكه ضريب اشغال تخت بيمارستاني در كشور در حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد است، ميتوان از مابقي ظرفيت براي پذيرش و درمان بيماران خارجي از جمله افغان ها استفاده كرد و به دليل تشابه فرهنگي و ديني و هزينه هاي پايين درماني در صورت تجهيز بيمارستانها و تبليغات مناسب مي توان از ظرفيت هاي موجود نهايت استفاده را نمود.
افزايش ترانزيت كالا به افغانستان و تامين امنيت وسايل نقليه و سرنشينان
در حال حاضر مقصد ۶۰ درصد ترانزیت ایران به افغانستان است. بزرگراه هرات- اسلام قلعه از مسیرهای مرزی افغانستان و ایران و یکی از محورهای ترانزیت کالاهای وارداتی و صادراتی بین دو کشور بوده و ۳۰درصد کالای وارداتی افغانستان از مسیر بزرگراه هرات- اسلام قلعه تأمین میشود و از جمله بزرگراههای مهم اقتصادی این کشور به شمار میرود.
متأسفانه آخرین آمار نشان دهنده كاهش حجم مبادلات دو كشور به دلايلي چند از جمله عدم امنيت رانندگان ترانزيت، قيمت بالاي محصولات توليدي و… است.
با اشاره به ناامنیهای موجود در مسیر بزرگراه «هرات-اسلامقلعه» لازم است نیروهای امنیتی هرات با اتخاذ تدابیر و مکانیسمهای جدید امنیتی، ترمینال جدید و مخصوص رانندگان ایرانی مبادي ورودي شهر هرات ایجاد و اسكورتي را براي محافظت از آنان اختصاص دهند.
منطقه آزاد تجاري چابهار
مناطق آزاد تجاري يكي از مباحث بسيار مهم در مقوله اقتصاد كلان است و در شرايطي كه تجارت و مبادله كالا در قالب فرآيند ايي چون فعاليت هاي سازمان تجارت جهاني شكل سازمان يافته تر و مقبول تري پيدا كرده مورد توجه بيشتري قرار گرفته است. هزاران شغل از تخليه و بارگيري كشتي ها تا فعاليت هاي توريستي و ساخت و سازهاي تجاري، اداري، اقامتي، هتل ها، رستوران ها و …بر اثر رونق فعاليت هاي اين مناطق ايجاد مي شود كه در كنار فرصت هاي عمده اين مناطق از قبيل ويژگي جغرافيايي و مزيت و برتري نسبي ترانزيت و صادرات مجدد و كاهش هزينه هاي سرمايه گذاري مي تواند منجر به امنيت اجتماعي به عنوان مهمترين فاكتور برنامه ريزي كلان كشور شود.
به دليل نزديكي چابهار به افغانستان فرصت خوبي براي تاجران افغان مي باشد. منطقه آزاد چابهار به علت وجود امکانات لازم از توان بسیار مطلوبی در این رابطه برخوردار است و شرکتهای پتروشیمی کشور نیز حضور فعال در منطقه دارند که این میتواند تأثیر به سزایی در رشد منطقه داشته باشد. اخيراً نیز مذاكراتي در زمينه ايجاد خطوط هوايي كابل- چابهار- دبي بين مقامات سه كشور ايران، افغانستان و هند صورت گرفته است كه در صورت تحقق، به شكوفايي اين منطقه كمك به سزايي خواهد كرد.
تكميل راه آهن خواف- هرات و اتصال به راه آهن چابهار
راه آهن خواف- هرات از دو بخش تشكيل شده است بخش اول قطعات اول تا سوم بوده و برعهده ايران است و بخش دوم قطعه چهارم برعهده دولت افغانستان مي باشد. ۹۰ درصد بخش اول آن تمام شده است ولي بخش دوم كه شامل قطعه چهارم مي شود هنوز عملياتي نشده است. اخيراً پيشنهاد ساخت قطعه چهارم راه آهن در مقابل استفاده از معادن آن كشور (ترجيحاً معادن آهن غرب افغانستان) را به دولت افغانستان داده شده اما تا كنون پاسخي دريافت نشده است. با توجه به صرف هزينه بسيار براي ساخت راه آهن مذكور و فراهم سازي دسترسي مستقيم ايران به هرات براي صادرات كالا و خدمات و واردات مواد اوليه و معدني، لازم است اتمام پروژه در دستور كار قرار گيرد.
از طرفي راه اندازی خط ریلی اسکله شهید بهشتی بندر چابهار تا مشهد و اتصال آن به راه آهن کرمان نقش منطقه ای و فرامنطقه ای استان سيستان و بلوچستان را برجسته می کند. خط آهن چابهار – زاهدان – مشهد یکی از مهمترین پروژه های کلان کشوری است که علاوه بر اینکه یکی از بزرگترین آرزوهای مردم را محقق می کند نیازهای منطقه ای و فرامنطقه ای از جمله هند به سمت آسیای میانه یعنی شرق به غرب را هم پوشش می دهد و باعث تکمیل چرخه ترانزیت در کریدور شمال به جنوب خواهد شد. این مسیر ترانزیتی مهم نزدیکترین و ارزانترین مسیر برای اتصال به کشورهای هند، پاکستان و آسیای میانه است. این پروژه فراملی سبب ارتقاء زیرساخت های اقتصادی، تجارت خارجی و کسب و کار فراوان خواهد شد. از سويي هند مصمم به اتصال معدن سنگ آهن حاجيگك ولایت باميان در مركز افغانستان از طريق راه آهن به بندر چابهار در جنوب شرق ايران است. (معدن حاجیگک در افغانستان به ۴ قسمت تقسیم شده که قسمت اول آن به شرکا کانادایی واگذار گردیده و قسمت هاي دوم، سوم و چهارم آن را به دو شرکت یادشده هندی واگذار شده است و ارزش ذخاير سنگ آهن آن حدود دو ميليارد تن تخمين زده مي شود)
راه آهن فوق امكان دسترسي ايران به منابع معدني غرب افغانستان علي الخصوص هرات را امكان پذير مي كند. با توجه به نياز ايران به سنگ آهن مي توان سنگ آهن پشتون زرقون را از طريق راه آهن به صنايع فولاد سازي كشور تزريق نمود. در سال گذشته میزان تولید فولاد خام در ايران ۱۴ میلیون تن و میزان مصرف ۲۰ میلیون تن بود. با فرض رشد اقتصادی ۶ درصدی در افق ۱۴۰۴ پیشبینی میشود که میزان مصرف فولاد خام به ۳۷.۵ میلیون تن برسد. در صورت رشد اقتصادی ۸ و ۱۰ درصدی در افق ۱۴۰۴ پیشبینی میشود میزان مصرف فولاد خام در کشور به ترتیب به ۴۲.۱ و ۵۰.۵ میلیون تن برسد. اجرای طرح های توسعه سنگ آهن به عنوان تامین کننده مواد اولیه فولاد اهمیت به سزایی دارد. هم اکنون حدود ۵ ميليون تن در سال است و مابقي نياز کشور به سنگ آهن از محل واردات تامين مي شود.
سخن پایانی:
استان هاي شرقي ايران با تهديدات و چالش هاي مانند: عدم توسعه، پايين بودن سطح درآمد، اقدامات تروريستي و غيره رو به رو هستند كه تبديل كردن اين چالش ها به فرصت و از بين بردن اين تهديدها خود نيازمند به كارگيري استراتژي هاي مختلف و مديريت صحيح مي باشد. بدين منظور بايد راهكارها و راهبردهاي پيشنهادي تامين امنيت مناطق مرزي را به سوي رويكرد اقتصادي و برقراري تعامل بین مرزنشينان و حفظ و تقويت وفاداري آنان و در جهت افزايش همگرايي و كاهش واگرايي سوق داد. بدين منظور پيشنهادات ذیل ارائه می شود:
– لزوم تكميل راه آهن خواف- هرات جهت دستيابي ارزان و آسان ايران به هرات و مناطق غربي افغانستان، جهت صدور كالا و دسترسي به منابع معدني افغانستان جمله معدن سنگ آهن پشتون زرقون، سنگ هاي تزييني و… .
– افزایش امکان سرمایهگذاری در معادن ایران و افغانستان و تسهیل حمل سنگ آهن و گندله به کارخانه ذوبآهن خراسان در نیشابور و اصفهان و امکان احداث کارخانجات احیای مستقیم آهن در شرق کشور و تزريق سنگ آهن افغانستان به صنايع فولاد سازي ايران.
– در كنار ديپلماسي آب، مديريت آب و تحول كشاورزي سنتي و حركت به سمت رویکردهای جدید توسعه ای و استفاده از حداقل آب برای بالاترین تولید و بازدهی در بخش کشاورزی، مورد توجه قرار گیرد.
– طرح های مانند کشت و صنعت های گسترده با استفاده از سرمایه، دانش فنی، نیروی انسانی ایرانی و بهره گیری از آب افغانستان مورد توجه قرار گيرد.
– ايجاد نخلستان در حوزه هامون
– با توجه به ظرفيت هاي موجود در افغانستان و درآمدهاي ناشي از توريسم درماني، موضوع تجهيز بيمارستان هاي منطقه و جذب گردشگراني كه به منظور درمان به ايران سفر مي كنند مورد توجه قرار گيرد.
– استفاده از ظرفيت هاي بندر چابهار
– سرمایه گذاری برای تولید انرژی پاک از بادهای سیستان
– احياي بازارچه هاي مرزي
مهدی قرالی
رئیس اداره امنیت و عمران مرز اداره کل امور مرزی وزارت کشور