اظهارات ‘خالد الفالح’ وزیر نفت سعودی درباره چاه های نفتی در منطقه بی طرف میان دو کشور، به آتش زیر خاکستر اختلافات مرزی در منطقه دمید و از توسعه طلبی سعودی ها پرده برداشت.
مرزنیوز به نقل از ایرنا:وزیر سعودی در سخنانی از آغاز گفت وگوها با کویت برای استفاده از میادین نفتی منطقه مشترک در آینده خبر داده بود. سخنانی که از سوی کویتی ها به تلاش ریاض برای اعمال فشار بر کویت با هدف کسب امتیازات بیشتر ارزیابی شد.
‘سامی الفرج’ رییس مرکز مطالعات راهبردی کویت در واکنش به اظهارات وزیر نفت عربستان خواستار ارجاع مسئله به محاکم بین المللی شد. او با زیر سوال بردن قرارداد سال ۱۹۲۲ موسوم به قرارداد ‘ العقیر’ ، گفت : ما در این قرارداد حضور داشتیم. قراردادی که باعث شده است بخشی از سرزمین خود را به نفع دیگران از دست بدهیم. موضوعی که برای امنیت ملی ما حیاتی است .
نشست ‘العقیر’ در سپتامبر ۱۹۲۲ میلادی میان حاکم نجد، عراق و بریتانیا به وضعیت مرزها با کویت پرداخت و در ترسیم مرزها بین دو کشور عربستان و کویت، ‘منطقه بی طرف ‘ایجاد شد که مساحت آن به ۵ هزار و ۷۷۰ کیلومتر مربع بالغ می شود.
با وجودی که معاون نخست وزیر کویت ‘انس الصالح’ در پیامی از طریق خبرگزاری دولتی کویت با تاکید بر روابط حسنه کویت و عربستان سعی کرد جو متنشج ناشی از سخنان وزیر سعودی را کاهش دهد اما کاربران در فضای مجازی در واکنش به سخنان وزیر نفت عربستان این سخنان را مقدمه ای برای فشار به کویت و سیطره بر منطقه بی طرف و بهره گیری از منابع نفتی آن به نفع ریاض ارزیابی کردند.
*** شروع اختلافات بر سر میادین نفتی
اختلاف بین دو کشور در سال ۲۰۱۴ میلادی موجب بسته شدن میدان های نفتی در منطقه بی طرف به ویژه دو میدان ‘الخفجی’ و ‘الوفره’ شد و تاکنون تمامی تلاش های برای حل مشکل و بازگشایی این چاهها بی نتیجه مانده است .
از میدان نفتی الخفجی روزانه بین ۲۸۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام برداشت می شد و از میدان نفتی الوفره هم ۲۲۰ هزار بشکه نفت سنگین عربی برداشت می شد.
اگر چه کویتی ها دلیل بسته شدن الخفجی در اکتبر سال ۲۰۱۴ را به مسائل زیست محیطی و سعودی ها هم بسته شدن الفوره در می ۲۰۱۵ میلادی را به ‘ موانع عملیاتی ‘ نسبت دادند اما بروز اختلافات سیاسی و اقتصادی ین دو کشور بر سر نحوه استخراج نفت ، موجب تعطیلی این دو حلقه چاه در منطقه بی طرف شد.
شرکت نفتی شورون عربستان ناخرسندی خود را از مانع تراشی کویت در زمینه صدور روادید برای پرسنل خارجی خود و تعلیق اعتبار کارتهای شناسایی آنها و محدودیت تردد خودروهای شورون برای کار در حوزه های نفتی را ابراز و همین موضوع را بهانه کاهش تولیدات خود در الوفره قرار داد.
در همان زمان روزنامه الشرق الاوسط وابسته به سعودی ها در مطلبی نوشت: شرکت های اداره کننده الوفره مقررات جدیدی درباره اجباری بودن گرفتن مجوز صادر کرده اند که این به مفهوم طولانی کردن میدان نفتی است.
کویتی ها هم اما از تجدید معاهده میان ریاض با شرکت شورون به مدت ۳۰ سال بدون اینکه کویتی ها را مطلع کنند ناخرسند شدند.هنگامی که سعودی ها بدون هماهنگی کویت تولید نفت از میدان های نفتی را متوقف کردند ، روزنامه کویت الرای نوشت: این بحران ۵۰ سال سال روابط با سعودی را تحت الشعاع قرار داد.
این رسانه کویتی تاکید کرد: بهانه هایی که سعودی ها برای توقف تولید نفت از این میدان مطرح می کنند موضوع تازه ای نیست.این عاقلانه نیست و نمی تواند در قبال آن سکوت کرد زیرا نقض حاکمیت کویت محسوب می شود.
روزنامه القبس نیز نوشت: کویت در نتیجه تصمیم سعودی ۱۳۵ هزار بشکه در روز نفت از دست می دهد و این رقم سالانه قریب چهار میلیارد دلار به کویت زیان وارد می کند.
طرفین در سال ۱۹۶۰میلادی تصمیم گرفتند که منطقه بی طرف را تقسیم کنند.در هفتم جولای۱۹۶۵ کویت و عربستان توافقی به امضا رساندند که در ۲۵ جولای ۱۹۶۶ اجرایی شد تا منطقه بی طرف تقسیم شود.در ۱۷ دسامبر ۱۹۶۷ قرارداد ترسیم تقسیم منطقه بی طرف امضا شد و در سال ۱۹۷۰ اجرایی شد. بعد از این دوره روابط دو کشور ازتنش کمی برخوردار بود .
در جریان اشغال کویت در سال ۹۰ از سوی صدام، عربستان به کویت کمک زیادی کرد و این کشور مرکز عملیات علیه بعثی ها شد اما مشکل مرزی میان دو طرف و موضوع میدان های نفتی مشترک همچنان به قوت خود باقی بود.
بروز اختلاف میان دو کشور در خصوص میدان های نفتی مذکور تهدید محمد بن سلمان وزیر دفاع عربستان را در پی داشت .
او که در آن زمان جانشین ولیعهد بود با بالاگرفتن اختلافات کویت را تهدید کرده و مدعی شده بود که نه تنها الخفجی بلکه اراضی آن از نظر تاریخی به سعودی ها تعلق دارد.
وی ادعا کرده است: ما کویت را از چنگال صدام نجات دادیم و کشوری که یک چهارم ریاض هم نیست حق ندارد مدعی شود.
مشی میانه امیر کویت ، باعث شد این سخنان تاثیر مستقیمی در روابط دو کشور بر جای نگذارد و بدین ترتیب سکوت کویت در خصوص استفاده مشترک از این میادین ادامه یافت تا اینکه موضوع دوباره شنبه گذشته از سوی وزیر نفت عربستان تکرار شد.
اختلافات میان کویت و عربستان تنها محدود به میادین نفتی مذکور نیست این دو کشور در خصوص میدان گازی مشترک ‘ الدوره’ هم اختلاف نظر دارند و برخی گزارش ها از توقف تولید در این میدان مشترک گازی حکایت دارد.
ذخیره گازی این میدان حدود ۵.۵ تریلیون متر مکعب است و بیشتر آن در منطقه مشترک میان عربستان سعودی و کویت است اما بخش کوچکی از آن مجاور ایران است. بخش ایرانی این میدان گازی’ آرش ‘ نام دارد.
میدان آرش در شمال خلیج فارس و در استان هرمزگان قرار دارد. این میدان در سال ۱۳۴۶ کشف و بهره برداری از آن در سال ١٣٩١ آغاز شد. این میدان گازی از میادین مشترک ایران، با کشورهای کویت و عربستان میباشد. ذخیره نفت درجای این میدان نیز نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه برآورد میشود.
بر اساس گزارش های موجود ، کویت بر تولید به شکل جداگانه اصرار دارد اما عربستان سعودی اصرار دارد که تولید را خود بر عهده گیرد و سهم کویت را بدهد. به دلیل محکم بودن استدلال کویت ، عربستان سعودی به بهانه ای دیگر روی آورده است و آن تعیین سهم کویت از میدان پس از ترسیم مرزها با ایران است. موضوعی که برای کویت دشوار به نظر می رسد و این کشور را در مخمصه قرار خواهد داد.
کویت که از نظر ذخایر گازی جزو کشورهای فقیر منطقه است مایل به بهره برداری از این میدان است و بهانه های سعودی ها را بی جا و در شرایط نامناسب می داند.
*** اختلافات مرزی دسیسه استعمار یا اهمیت منابع
بیشتر کشورهای حاشیه خلیج فارس با یکدیگر اختلافات مرزی و ارضی دارند. شاید در هیچ منطقه ای از جهان به اندازه خلیج فارس اختلافات مرزی و ارضی میان کشورها و بازیگران سیاسی به این درجه وجود نداشته باشد. در این منطقه نمی توان دو کشور را یافت که از این قاعده کلی مستثنی باشند. بیش از ۵۰ مورد اختلافات مرزی و ارضی در میان ۸ کشور خلیج فارس وجود دارد که این منطقه را تبدیل به بستری از حوادث غیرقابل پیش بینی کرده است.
ویژگی اغلب اختلافات مرزی و ارضی در میان کشورهای خلیج فارس آن است که تداوم آنها موجب بروز برخوردهای مرزی و جنگی شده است. به عبارت دیگر اختلافات مرزی و ارضی بین کشورهای خلیج فارس تنها بصورت اختلاف باقی نمانده بلکه معمولا با برخوردهای مرزی همراه بوده است.
با کشف نفت در منطقه، اهمیت سرزمینی بیابان هایی که زمانی کوچکترین ارزشی نداشتند افزایش پیدا کرد و تلاش کشورها برای دست اندازی به سرزمین های اختلافی با همسایگان شدت گرفت. این اختلافات ارضی و مرزی بین کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس امروزه هم جاری است و همه کشورهای این حوزه را درگیر کرده است.
برخی بر این باورند، نوع مرزبندی که انگلستان طراح آن بوده و در بسیاری از مناطق خاورمیانه پیاده شده، موجب بروز اختلافات قومی، زبانی، طایفه ای و قبیله ای شده که نمونه آن را در قالب ادعاهای امارات در قبال سرزمین های کشورهای همجوار ملاحظه می کنیم. گروهی دیگر از کارشناسان نیز اعتقاد دارند، این اختلاف ها از خصوصیات و ویژگی های کشورهایی تازه شکل گرفته است، به ویژه زمانی که منابع زیر زمینی یا منابع فسیلی در مرز مشترک دو کشور واقع شده باشد و در این صورت کشوری که دارای تاریخ سیاسی طولانی تری باشد، ادعا می کند مالک بخش هایی از سرزمین کشور تازه تاسیس است.