سهم ایران از بازارهای بین المللی گاز متناسب با ذخایرش نیست. گاز ایران بجز ترکیه، ارمنستان، عراق هنوز به کشور دیگری صادر نشده است. در همین حال کویت، امارات، هند، افغانستان،گرجستان، بلغارستان و یونان از جمله متقاضیان گاز کشورمان محسوب می شوند.
مرزنیوز به نقل از نفت خبر؛ گذشته از مناقشات سیاست خارجی، موضوع قیمت گذاری ازجمله ایستگاه های مهم صادارت این حامل انرژی به کشورهای متقاضی محسوب می شود. در گفت و گو با غلامحسین حسن تاش، استاد دانشگاه و از منتقدین سیاست های فعلی وزارت نفت، به موضوع قیمت گذاری گاز صادارتی پرداختیم:
اصولا گازطبیعی قیمت جهانی ندارد و قیمتهای گاز منطقه ای است و تفاوت زیادی هم بین مناطق مختلف وجود دارد. مثلا در حالی که در همین هفته گذشته قیمت گاز در بازار ایالات متحده ۲.۵ دلار در هر میلیون بی تی یو بوده است در بازار اروپا حدود ۷ دلار یعنی نزدیک به سه برابر بوده و در بازار آسیای غربی باز هم بالاتر. در مورد ایران از آنجا که در موقعیتی قرار گرفته است که به بازارهای مختلف دسترسی دارد مساله پیچیده تر است. ما هم اکنون به ترکیه گاز صادر می کنیم که نزدیک به بازار اروپا است و هم دسترسی به بازارهای جنوب خلیج فارس داریم که قیمت در آن بسیار متفاوت از اروپاست و پاکستان متفاوت از خلیج فارس. حال در این شرایط نسبتا پیچیده که ذاتا مناقشه برانگیز است، اگر مطلعین و متخصصین و کارشناسان و ذی نفعان نسبت به عملکرد وزارت نفت اعتماد داشته باشند که بهترین بازار و بهترین قیمت را براساس مطالعات جامع انتخاب میکند، و وزارت نفت هم با همان مطالعات و بررسیها کار اقناعی کند مناقشهها کمتر و کمتر میشود
در چند ماه گذشته شاهد بودیم که ناگهان بدون اطلاع و درگیر بودن شرکت ملی گاز یا شرکت صادرات گاز که در هرحال بطور نسبی در این زمینهها مطلع تر هستند، قرارداد یا تفاهمنامهای برای فروش گاز به یک سیستم مایعسازی شناور (FLNG)، منعقد شده که شبهات زیادی در مورد قیمت آن مطرح شد و وزات نفت عقب نشینی کرد وعقب نشینی وزارت نفت از آن، نشان داد که بی مساله نبوده است. به نظر من با توجه به شرایطی که عرض کردم تا زمانی که قیمت گاز استاندارد و جهانی نشود، نمیتوان این مناقشه را کاملا بر طرف کرد. اما هر چقدر وزارت نفت بتواند جلب اعتماد کند و ذی مدخلان حس کنند که تصمیمات براساس مطالعات جامع اتخاذ میشود و قیمتگذاری براساس بهترین فرمولها انجام میپذیرد و کار در دست خبرگان است این مناقشات فروکش میکند و برعکس.
واقعیت این است که در حال حاضر بزرگترین مانع برای صادرات گاز ایران مساله سیاست خارجی و روابط بینالمللی کشور است. به نظر من حداقل تا ده سال آینده بازارهای معتبر گاز به روی ما بسته است چراکه بازارهای معتبر و منظم برنامههای بلندمدت دارند و طبیعت بازار گاز هم مستلزم برنامهریزیهای بلندمدت است و این بازارها به دلیل طولانی شدن وضعیت بحران روابط خارجی ما و طولانی شدن دوران تحریمها ایران را از برنامههای بلندمدت خود حذف کردهاند و تا قبل از این که این شرایط فراهم شود صحبت کردن از بقیه مسائل انتزاعی است. اما اگر فرض کنیم که این شرایط حل شود بله طبیعتا مساله قیمت هم بعنوان یک عنصر رقابت مطرح است ولی تنها این نیست مثلا برای خیلیها و خصوصا اروپائیها مساله متنوعسازی مبادی تامین گازشان بسیار مهم است که از انحصار روسیه خارج شوند.
در مورد تفاوت قیمت ما با روسیه ترکها نهایتا از طریق محاکم بینالمللی پیگیری کردند و مابهالتفاوت را پس گرفتند به نظر من اگر ما به موقع و فعال برخورد کرده بودیم، کار به محاکم بین المللی نمی کشید. البته ترک ها شکایات دیگری هم در مورد کیفیت گاز و قطعیهای پیش بینی نشده هم داشته اند اما در مورد قیمت می شد که از رفتن به محکمه جلوگیری کرد. اگر ترکها متقاضی گاز بیشتر از ایران باشند، خوب به هرحال برای قرارداد جدید وارد مذاکره میشوند و با تجربه قراردادهای قبلی خود چانهزنی میکنند. در مورد نزدیک شدن گاز ما به اروپا علاوه بر امریکایی ها، روس ها هم مخالف هستنند.آنها بر روی حفظ انحصار خود در بازار اروپا و بازارهای متصل به آن حساس هستند و شاید اراده ای برای برانگیختن آنها نباشد. شاید از همه مهمتر این است که راهبردها و سیاستهای گازی ما تبیین شده و روشن نیست.