خشکسالی های متوالی که از آن به عنوان سونامی خشکسالی در خراسان شمالی نام برده می شود هم اکنون زمینه مرگ چشمه ها، رودخانه ها و قنات ها را در سرزمین هزاران چشمه رقم زده است.خراسان شمالی روزگاری نه چندان دور به عنوان نگین سبز خراسان و برخوردار از بهترین منابع و دشت های آبی منطقه بود و طبیعتی سبز و روستاهای آباد آن را احاطه کرده بود بویژه زمانی که آب آشامیدنی و کشاورزی روستائیان بدون کمترین مشکل و با بهترین کیفیت از چشمه ها و قنات ها تامین می شد هم اکنون بشدت دچار کم آبی شده است.
هم اکنون افت منابع آب های زیرزمینی و خشکیدن رودخانه ها، چشمه ها، چاه ها و قنات ها خوشبینی که پیرامون دشت های وسیع سرسبز وجود داشت امید کشاورزان و دامداران را برای امرار معاش در روستاها از بین برده است.
بحرانی که اگر چاره نشود، مهاجرت روستاییان به شهرها، بیکاری کشاورزان، باغداران و دامداران را به همراه خواهد داشت و دیری نخواهد پایید که شهروندان خراسان شمالی علاوه بر دست و پنجه نرم کردن با کم آبی باید شاهد پدید آمدن مسائل جدیدی در حوزه اجتماعی- فرهنگی و گسترش ناهنجاری ها و فقر مضاعف باشند.
بی آبی و خشکسالی بحرانی است که در دهه اخیر بخوبی چهره واقعی خود را در ایران زمین نشان داده و به رغم تلاش متولیان این حوزه زنگ خطر بی آبی در کشور به صدا درآمده است و این وضعیت روز به روز حادتر می شود.
بحران آب بر اثر خشکسالی ها، کمبود بارش برف و باران، از بین رفتن جنگل ها و مراتع، بارش باران های بی نظم، وقوع سیل، اعمال برخی سیاست های نادرست و بی توجهی مسوولان در گذشته از بهره برداری منابع آبی ایجاد شده لذا پدیده کم آبی از دیرباز با اکثر شهرهای کشور بخصوص خطه خراسان شمالی همراه بوده است.
استان خراسان شمالی با گستره ۲۸ هزار و ۱۷۹ کیلومترمربع در اقلیم خشک نیمه خشک قرار دارد که سالانه ۲۳۰ میلیمتر باران در این خطه می بارد.
این استان سه حوزه آبریز دریای خزر، فلات مرکزی و قره قوم و همچنین ۱۱ دشت دارد اما متاسفانه هشت دشت از مجموع این تعداد به علت برداشت های بیش از مجاز ممنوعه اعلام شده اند.
بر اساس گزارش شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی میانگین حجم بارش استان شش هزار و ۴۵۰ میلیون متر مکعب، میزان تبخیر و تعرق پنج هزار و ۱۰۰ میلیون متر مکعب، میزان پتانسیل منابع آب تجدید شونده یک میلیارد و ۴۲۰ میلیون متر مکعب، سهم آب های سطحی از منابع آب تجدید شونده ۸۷۳ میلیون متر مکعب، آب های سطحی تنظیم شده ۱۶۴ میلیون متر مکعب، بهره برداری از آب های سطحی استان ۲۱۳ میلیون متر مکعب، سهم آب های زیر زمینی از منابع آب تجدید شونده ۵۳۰ میلیون متر مکعب، حجم تخلیه آب های زیر زمینی ۶۰۰ میلیون متر مکعب، حجم کسری مخزن ۷۰ میلیون متر مکعب و سرانه آب در استان یک هزار و ۵۵۰ متر مکعب است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی در خصوص ساختار مصرف آب گفت: بیش از ۹۰ درصد مصرف آب در استان مربوط به بخش کشاورزی، ۴ درصد شرب و ۲ درصد صنعت است که حجم مصرف در بخش آب زیر زمینی ۴۶ درصد و حجم مصرف در بخش آب سطحی ۵۴ درصد است.
مهندس سیدابراهیم علوی تعداد چاه های عمیق و نیمه عمیق استان خراسان شمالی را پنج هزار و ۶۴۵ حلقه عنوان کرد و افزود: همچنین سه هزار و ۱۲۴ حلقه چشمه و ۶۲۱ حلقه قنات نیز داریم.
وی اظهار کرد: در این استان از ۸۶۷ حلقه چاه مجاز اضافه برداشت انجام می شود.
*** سه هزار حلقه چاه غیرمجاز گلوی دشت های خراسان شمالی را می فشارد
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقهای خراسان شمالی گفت: همچنین دو هزار و ۹۰۹ حلقه چاه غیر مجاز در استان وجود دارد که ۸۹۲ حلقه نیز پر شده است.
مهندس رضا نعیمی اظهار کرد: در استان خراسان شمالی شش سد شیرین دره، بیدواز، بارزو، چری، گلول، شورک با مجموع ۱۶ میلیون و ۴۰۲ هزار متر مکعب توان تنظیم وجود دارد که این سد ها ۲۰ هزار و ۶۹۰ هکتار مساحت تحت پوشش دارند.
وی افزود: وضعیت افت سطح آب زیر زمینی در دشت های استان حتی از این نظر در سال ۹۲ تا ۹۳ برخی از دشت ها تا یک متر و نیم افت داشته ایم دشت سملقان بیشترین افت و بعد از آن نیز دشت شیروان بوده است.
این مسئول دلایل بروز بحران منابع آب زیر زمینی در این استان توسعه بدون توجه به قابلیت ها، بی ارزش نمودن آب، ایجاد فرصت برای مجاز شدن تخلف و عملکرد جزیره ای عنوان کرد.
وی سیاست گذاری های ناکارآمد، نبود نگرش سیستمی، وضع قوانین نامناسب وضعیت کشور را از دیگر دلایل بروز بحران منابع آب زیر زمینی دانست.
وی در خصوص اهداف طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیر زمینی نیز گفت: در برنامه میان مدت کنترل کسری متوسط سالانه حدود ۱۰۰ میلیون متر مکعب در دوره ۶ ساله، کنترل کسری مخز ن ۱.۳ میلیارد مترمکعبی در برنامه ای ۲۰ ساله است، ۵۶ درصد جلوگیری از اضافه برداشت چاه های مجاز ، ۲۴ درصد انسداد چاه های غیرمجاز، ۴ درصد تغذیه مصنوعی، ۵درصد خرید چاه کشاورزی کم بازده ( چاه های مجاز فعال کشاورزی )، ۵ درصد جایگزینی پساب با چاه های کشاورزی در دشت های ممنوعه و ۶ درصد پروژه های دیگر را از برنامه های احیا و تعادل بخشی منابع آب زیر زمینی عنوان کرد.
وی چالش های پخش آب را به دو علت عدم تمایل کشاورزان به اصلاح الگوی کشت و کم رنگ بودن آینده بحران آب برای کشاورزان و ضعف اراده ملی آنان برای همکاری با دولت عنوان کرد و گفت: تجربه ناکافی در کار هماهنگ و تعاونی بین کشاورزان و ضعف تشکل های کشاورزی، کم رنگ بودن فعالیت های کشت و صنعت در سطح کشور، اتکاء و اعتماد به تجربه های قدما و عدم قبول ریسک تغییر وضعیت نامطلوب، ضعف دانش کشاورزی و منابع آب در عمده کشاورزان، عدم اعتماد به نظام حمایتی و انگیزشی دولتی را از دیگر علت ها عنوان کرد.
وی کم رنگ بودن آینده بحران آب برای کشاورزان و ضعف اراده ملی آنان برای همکاری با دولت، وضعیت فروش محصولات در بازار و تاثیر دلالان بر برنامه ریزی کشاورزان، ضعف نظام دولتی در اجرای طرح های زیربنایی بلند مدت نظیر اصلاح الگوی کشت، وجود قوانین موازی بین دستگاهی و ضعف همکاری برون سازمانی دستگاه های متولی، کمبود یا نبود اعتبار کافی برای مطالعه و اجرای این قبیل طرح ها را از دیگر چالش ها دانست.
وی بر اصلاح الگوی کشت تاکید و اظهار کرد: تعیین شاخص های اقتصادی برای نیل به افزایش بهره وری از منابع ( آب و خا ک) و درآمد حداکثر حفظ جایگاه محصولات اساسی (گندم، برنج، دانه های روغنی و ..) در الگوی کشت برای حفظ امنیت غذایی، لحاظ اولویت کشت آن گروه از محصولات کشاورزی ( پسته، زعفران و تولیدات گلخانه ای ) که ازمزیت نسبی بالاتر و مطلوبیت اقتصادی بیشتری برخوردارند پس از محصولات اساسی و حفاظت از منابع پایه و محیط زیست به منظور پایداری در تولید محصولات کشاورزی باید مد نظر داشت.
وی مهم ترین چالش ها ی بخش آب استان را عدم کفایت اعتبارات لایحه بودجه که عملیات اجرایی پروژه ها را با مشکل مواجه ساخته، ضعف در اجرای الگوی کشت بهینه در جهت صرفه جویی منابع آب استان، توسعه اراضی کشاورزی به ویژه در بالادست سدهای در حال بهره برداری، فقدان ردیف اعتباری لازم برای اجرای طرح های فرهنگ سازی اهمیت آب در استان و لزوم اصلاح ساختار مصرف آب دانست.
وی همچنین روند ضعیف توسعه سامانه های آبیاری نوین ( بارانی – قطره ا ی) و حمایت از تشکل های بهره برداری در بخش آب سطحی و زیرزمینی، تخصیص ناکافی اعتبارات نگهداری و بهره برداری تاسیسات آبی خشکسالی های پی در پی چند سال اخیر استان، عدم تناسب تعرفه های آب و فاضلاب با قیمت تمام شده آن، پایین بودن شاخص برخورداری از آب شرب روستایی بهداشتی استان نسبت به متوسط کشوری از دیگر چالش ها عنوان کرد.
***سطح آب زیرزمینی دشت شیروان فاروج سالانه ۹۲ سانتیمتر کاهش می یابد
معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت آب منطقهای خراسان شمالی گفت: سطح آب زیرزمینی در دشت شیروان فاروج سالانه ۹۲ سانتیمتر کاهش می یابد.
مهندس رضا نعیمی هشدار داد: چنانچه این روند ادامه یابد در آینده نزدیک نه تنها منابع آب در اختیار نداریم بلکه آبخوان های زیرزمینی نیز به صورت برگشت ناپذیر نابود شدهاند.
وی افزود: تنها گذار از شرایط نامطلوب کنونی منابع آب، عزم همه اقشار جامعه است.
نعیمی خواستار انتقال سیاست ها و برنامههای شرکت آب منطقهای در زمینه طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب توسط نخبگان کشاورزی منطقه به سایر کشاورزان شد و هشدار داد: برداشت بیش از اندازه از منابع آب، فاجعه نابودی سفره های آب زیرزمینی را به دنبال دارد.
***بحران آب در مدیریت منابع آبی است
دبیر انجمن صنفی کشاورزان شیروان با بیان اینکه کمیت منابع آب استان دچار بحران نیست گفت: بحران در مدیریت این منابع است.
علی کاظمی تاکید کرد: مدیریت جامع و یکپارچه منابع آب به دور از مصلحتهای منطقهای یا صاحبان نفوذ، تنها راه برون رفت از بحران پیش آمده در زمینه مدیریت منابع آب است.
وی خواستار مدیریت بین استانی آب توسط مسئولان استان خراسان شمالی و خراسان رضوی شد و گفت: دغدغه انجمن صنفی کشاورزان شیروان در زمینه بحران مدیریت آب بیشتر از شرکت آب منطقهای است و این انجمن آمادگی کامل برای همکاری در این زمینه را دارد.
انجمن چاه داران شیروان و انجمن صنفی کشاورزان این شهرستان از برنامههای شرکت آب منطقهای خراسان شمالی برای اجرای طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب در دشت شیروان فاروج حمایت کردند و خواستار رفع بحران مدیریت منابع آب شدند.
بر اساس گزارش شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی در شرایط کنونی سالانه ۱۴۰ میلیون متر مکعب آب به صورت غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی این استان برداشت میشود.
۳۷ میلیون متر مکعب از این رقم از چاه های غیرمجاز و ۱۰۳ میلیون متر مکعب نیز با اضافه برداشت غیرمجاز از چاه های دارای پروانه برداشت می شود.
بر اساس گزارش آب منطقه ای خراسان شمالی، شمار چاه های غیرمجاز شناسایی و ثبت شده در استان بیش از سه هزار و ۵۰۰ حلقه است که این چاه ها بیشتر در سرشاخه رودخانه ها حفر شده است.
حدود سه هزار حلقه چاه دارای پروانه بهره برداری در استان وجود دارد که طبق برنامههای طرح احیا و تعادل بخشی نظارت کامل بر برداشت آب از این چاه ها و همچنین انسداد چاه های غیرمجاز به صورت جدی در دستور کار این شرکت قرار دارد.
تاکنون تنها حدود ۱۱ درصد از مزارع و باغ های آبی این استان به شیوه های نوین آبیاری مجهز شده است.
خراسان شمالی ۳۴۴ هزار هکتار عرصه کشاورزی دارد که ۱۴۶ هزار هکتار آن آبی است و تاکنون ۱۶ هزار و ۸۵۰ هکتار از این سطح زیر پوشش شیوه های نوین آبیاری رفته است.
***دریافت جریمه از کشاورزان در اضافه برداشت، آب فروشی است
نایب رئیس انجمن چاه داران شیروان گفت: دریافت جریمه از کشاورزان توسط شرکت آب منطقهای در ازای اضافه برداشت آب از چاه های دارای پروانه به منزله آب فروشی است.
قربان باقری اظهار کرد: تداوم این روند بر خلاف سیاست های وزارت نیرو برای احیا و حفاظت از منابع آب است.
وی خواستار برخورد جدی شرکت آب منطقهای با برداشت های غیرمجاز از منابع بویژه چاه های غیرمجاز شد و افزود: جلوگیری از اضافه برداشت چاه های مجاز و همچنین ممانعت از مصرف آب چاه های کشاورزی در مصارفی به جز کشاورزی از دیگر خواسته ها است.
وی اظهار کرد: همچنین شرکت آب منطقهای با کشت غیرمجاز و توسعه کشت آبی در بالادست سد شیروان نیز باید برخورد جدی داشته باشد چرا که عدم برخورد با روند تجاوز به حقوق آب پایین دست در بالا دست سد موجب برهم ریختن نظم حاکم بر حقوق آب منطقه شده است.
*** آب منطقه ای خراسان شمالی با مصرف کننده های طمع کار جدی برخورد کند
مدیرکل سازمان تبلیغات اسلامی خراسان شمالی گفت: شرکت آب منطقه ای این استان جلوی افراد طمع کاری که بی رویه آب استفاده می کنند را بگیرد.
به گزارش ایرنا حجت الاسلام علی خادمی در همایش تبیین نقش مبلغان دین در صیانت از منابع آب این استان بر اجرای قوانین در این حوزه تاکید کرد و افزود: مردم باید اجرای قانون توسط دستگاه هایی که با منابع آبی سر و کار دارند را ببینند تا فرهنگ سازی و اطلاع رسانی تاثیرگذار شود.
وی با بیان اینکه اما این مهم عملی نمی شود افزود: افرادی طمع کارانه به جان منابع آبی افتاده اند و بی رویه و نادرست از این منابع استفاده می کنند که کسی نیز جلو دار آنان نیست.
وی اظهار کرد: در قدم اول برای ترویج فرهنگ درست مصرف کردن باید دستگاه های نظارتی کار خود را درست انجام دهند و آب را هدفمند در اختیار کشاورزان و سایر مصرف کننده ها قرار دهند اگر این اقدام به صورت جدی انجام شود آن زمان نوبت تبلیغات نیز خواهد رسید.
وی با بیان اینکه روحانیون در جایگاه مرجعیت و هدایت گری در جامعه قرار دارند وبر کسی پوشیده است گفت: اما باید در تبلیغ به نکاتی از جمله خوب سخن گفتن، هدایت گری، پیام رسانی درست توجه شود و بر اساس آموزه های قرآنی سخن موثر و آگاهانه ارایه شود.
*** نحوه مصرف آب مطابق آداب دینی نیست
مدیر کل سازمان تبلیغات اسلامی خراسان شمالی با بیان اینکه در درست مصرف کردن با آداب دینی فاصله داریم گفت: با وجود اینکه در آموزه های دینی و قرآن کریم بسیار به درست مصرف کردن، دوری از ریخت و پاش و اسراف نکردن تاکید شده است اما متاسفانه گرفتار استفاده نادرست شده ایم که از این نظر در دنیا رتبه های اول را داریم.
خادمی افزود: متاسفانه در حوزه انرژی، آب، مواد غذایی و حتی مواد آرایشی بیش از سایر کشور ها استفاده می کنیم که این امر باید فرهنگ سازی شود.
وی بر نهادینه شدن فرهنگ درست مصرف کردن در جامعه تاکید کرد و گفت: در این راستا باید دستگاه های مسئول ، ارگان های نظارتی، روحانیون، رسانه ها و مطبوعات باید تلاش جدی داشته باشند.
دبیر دینی و رییس دفتر نمایندگی امور منابع آب مانه و سملقان در خراسان شمالی نیز در این همایش به فرمایشات رهبری در خصوص سال اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل اشاره کرد و گفت: صیانت از آب را باید جدی بگیریم.
مهندس اسحاق خسروپناه بر ترویج فرهنگ درست مصرف کردن تاکید کرد و افزود: در این راستا از روحانیون، ائمه جمعه و جماعات می خواهیم که به موضوع مصرف بهینه از آب بپردازند تا این فرهنگ در جامعه نهادینه شود.
وی با بیان اینکه استان خراسان شمالی در محدوده اقلیم خشک و گرم قرار دارد افزود: متوسط باران سالیانه به ۲۵۰ میلی متر نیز نمی رسد.
وی اظهار کرد: با توجه به محدودیت های بارش و وضعیت خشکسالی در ۱۰ سال اخیر وضعیت منابع آب استان مناسب نیست که این امر موجب مشکلاتی در بخش های مختلف خواهد شد.
***سطح منابع آب زیرزمینی دشت های اسفراین و مانه و سملقان یک و نیم متر افت پیدا کرده است
وی با بیان اینکه سطح منابع آب زیرزمینی دشت های اسفراین و مانه و سملقان یک و نیم متر افت پیدا کرده است گفت: باید برای تعادل بخشی منابع آبی چاره ای اساسی را جستجو کرد که در این راستان تبلیغ و فرهنگ سازی توسط روحانیون می تواند مفید واقع شود.
وی افزود: بیش از ۹۰ درصد منابع آبی در بخش کشاورزی مصرف می شود که باید در این راستا نیز برای بهینه مصرف کردن اقدامات جدی انجام شود تا بحران آب بهتر مدیریت شود.
مهندس رضا نعیمی معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای گفت: مصرف بیش از اندازه آب کشاورزی و برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی منجر به از دست دادن غیرقابل برگشت سفرههای آب زیرزمینی میشود.
وی افزود: در شهرستان مانه و سملقان سالانه حدود ۶۳ میلیون متر مکعب آب از منابع زیرزمینی برداشت میشود که برداشت ۲۲ میلیون متر مکعب آب از این مقدار به صورت غیرمجاز است.
نعیمی تصریح کرد: از ۲۲میلیون مترمکعب برداشت غیرمجاز آب زیرزمینی در شهرستان مانه و سملقان، ۱۸میلیون و ۴۶ هزار متر مکعب به صورت اضافه برداشت از چاه های دارای پروانه و بقیه از چاه های غیرمجاز برداشت میشود.
وی تصریح کرد: علاوه بر آب های زیرزمینی، ۷۳ میلیون متر مکعب آب سطحی نیز در شهرستان مانه و سملقان برای کشاورزی برداشت میشود که ۴۱میلیون متر مکعب توسط ۲۳۶ سردهنه و ۳۲ میلیون متر مکعب نیز توسط یک میلیون و ۱۹۷ هزار موتور تلمبه برداشت میشود.
معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت آب منطقهای خراسان شمالی با اشاره به وضعیت بحرانی منابع آب سطحی و زیرزمینی این استان گفت: به همین دلیل وزارت نیرو توسعه بهرهبرداری از منابع آب در هشت دشت از ۱۱ دشت خراسان شمالی را ممنوع اعلام کرده است.
*** بارندگی ها تاثیری در افزایش ذخایر سدهای خراسان شمالی نداشت
مسوول روابط عمومی شرکت آب منطقهای خراسان شمالی گفت: بارندگیهای اخیر تاثیرچندانی در افزایش ذخایر سدهای استان نداشته است.
بابک بهادری افزود: در بارش های اخیر به دلیل عدم تمرکز بارندگی در حوضه آبریز سدها و جاری نشدن رواناب مناسب در رودخانههای منتهی به سدهای استان، این بارش ها موجب افزایش ذخایر سدها نشده است.
وی تصریح کرد: و با وجود جریان رواناب در سایر رودخانههایی که به سدها منتهی نمیشدند مناسب بوده اما جریان قابل ملاحظهای برای ذخیره در پشت سدها ایجاد نکرده است.
وی گفت: شدت کم بارش و پراکندگی زمانی آن برای کشت دیم مناسب بوده و بخش زیادی از بارندگی صرف تامین رطوبت خاک شده است.
وی حجم مفید ذخایر سدهای استان را در پایان فروردین ماه حدود ۸۲ میلیون متر مکعب ذکر کرد و گفت: این ذخایر در مقایسه با زمان مشابه در دوره دراز مدت ۱۰ سال ۲۴ درصد کاهش یافته است.
وی تصریح کرد: متوسط این شاخص در زمان مشابه دوره ۱۰ ساله، حدود ۱۰۸ میلیون متر مکعب بوده است.
وی حجم مفید آب موجود در سد شیریندره در شرایط کنونی را ۵۲ میلیون متر مکعب ذکر کرد و گفت: ذخیره این سد در مقایسه با زمان مشابه در دوره دراز مدت ۲۸ درصد کاهش یافته است.
وی با اشاره به اینکه ذخایر سدهای اسفراین و چری نیز در مقایسه با دوره یاد شده به ترتیب ۴۶ و ۳۳ درصد کاهش یافته است، اعلام کرد: حجم ذخایر آب قابل استفاده سدهای شیروان، اسفراین و چری در شرایط کنونی به ترتیب ۱۹، ۱۰ و یک میلیون متر مکعب است.
به گفته این مسئول شش سد ساخته شده در این استان توان ذخیره ۲۵۰ میلیون متر مکعب آب و توان تنظیم سالانه ۱۶۵ میلیون متر مکعب را دارند و ۲۰ هزار و ۶۷۰ هکتار زمین کشاورزی و باغ زیر پوشش شبکه های آبیاری این سدها است.
*** ذخایر سدهای خراسان شمالی ۲۴ درصد کاهش یافت
مسئول روابط عمومی شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی با بیان اینکه ذخایر سدهای این استان ۲۴ درصد کاهش یافته است گفت: بارش های فصل گذشته تاکنون موجب افزایش ذخایر سدهای این استان نشده است.
بابک بهادری اظهار کرد: حجم ذخایر آب سدهای خراسان شمالی نسبت به دوره دراز مدت ۱۰ ساله، حدود ۲۴ درصد کاهش یافته و ۶۰ درصد مخازن سدهای استان خالی است.
وی با اعلام تداوم روند شرایط خشکسالی در سال جاری از کشاورزان و بهره برداران پایین دست سدهای استان خواست تا کشت ها را با توجه به تداوم کمبود منابع آب، برای کشت محصولاتی که به آب کمتری نیاز دارند، برنامه ریزی کنند تا دچار مشکل نشوند.
وی گفت: در شرایط کنونی، سدهای خراسان شمالی در مجموع ۷۹ میلیون و ۵۷۰ هزار متر مکعب آب قابل استفاده دارند که این رقم در دوره درازمدت ۱۰۴ میلیون ۳۳۰ هزار متر مکعب بوده است.
وی حجم موجود آب قابل استفاده در سد شیرین دره را در شرایط کنونی ۵۱ میلیون متر مکعب ذکر کرد و افزود: این حجم ذخیره در مقایسه با دوره دراز مدت ۲۸ درصد کاهش نشان می دهد.
این مسئول گفت: سد اسفراین نیز با کاهش ۳۶ درصدی حجم آب ذخیره شده نسبت به دوره دراز مدت، اکنون ۱۰ میلیون و ۵۵۰ هزار متر مکعب آب دارد.
وی حجم آب قابل بهره برداری موجود در مخازن سد شیروان را ۱۷ میلیون متر مکعب و سد چری در فاروج را ۸۵۰ هزار متر مکعب اعلام کرد و افزود: ذخایر این دو سد به ترتیب ۱۱ و ۳۸ درصد در مقایسه با دوره دراز مدت کاهش یافت است.
در استان خراسان شمالی شش سد با توان ذخیره حدود ۲۵۰ میلیون متر مکعب آب ساخته شده و پنج سد دیگر نیز در دست ساخت است.
در استان خراسان شمالی از جمعیت ۹۱۷ هزار نفری بیش از ۴۰۰ هزار نفر در قالب ۱۱۷ هزار خانوار در روستاها سکونت دارند که ۳۴۴ هزار هکتار اراضی کشاورزی را با ۸۲ هزار بهره برداری راهبری می کنند.
سالانه در این استان بیش از یک میلیون و ۳۰۰ تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن انواع محصول باغی، زراعی و دامی تولید می شود.
تاکنون تنها حدود ۱۱ درصد از مزارع و باغ های آبی این استان به شیوه های نوین آبیاری مجهز شده است.
خراسان شمالی ۳۴۴ هزار هکتار عرصه کشاورزی دارد که ۱۴۶ هزار هکتار آن آبی است و تاکنون ۱۶ هزار و ۸۵۰ هکتار از این سطح زیر پوشش شیوه های نوین آبیاری رفته است.
از مجموع زمین های آبی این استان در شرایط کنونی تنها ۵۰ هزار هکتار استعداد لازم برای اجرای سامانه های نوین آبیاری قطره ای و بارانی را دارد و برای بقیه عملا نمی توان از این شیوه ها استفاده کرد.
***میزان آبدهی رودخانه های خراسان شمالی به نصف رسیده است
مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی گفت: بر اساس آمار و اطلاعات حاصل از ۶۱ ایستگاه اندازهگیری، میزان آبدهی رودخانههای استان در ۵ سال اخیر و در نقاط خروجی رودخانه های اصلی به نصف کاهش یافته است.
مهندس جواد مشکینی دلیل کاهش رواناب رودخانه ها در این استان را کاهش میزان بارندگی ها بویژه بصورت برف ، پراکنش و توزیع نامناسب بارندگی اعلام کرد.
وی افزود: در این میان، افزایش میزان برداشت از منابع آب های سطحی به واسطه افزایش میزان سطح زیرکشت محصولات کشاورزی ، تبدیل اراضی دیم به آبی و تبدیل مزارع به باغات نیز سبب شده تا میزان آبدهی رودخانه های استان کاهش یابد.
وی گفت: اکنون سطح کشت زمین های کشاورزی بیشتر شده است و حتی عرصه های طبیعی و زمین های شیبدار پای کوه ها نیز به کشاورزی تغییر کاربری داده شده است.
مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی اظهار داشت: متاسفانه دستگاههای مرتبط نیز این تخلفات محرز و تغییرکاربری ها را جدی نگرفته و برخوردی با آنها انجام نمیشود.
به گفته مهندسی مشکینی میزان آب قابل برنامه ریزی از منابع آب سطحی استان ۵۷۶ میلیون مترمکعب است اما در عمل حدود ۷۰۰ میلیون مترمکعب آب از این منابع برداشت می شود.
*** سرعت شناسایی چاههای غیرمجاز در استان دو برابر انسداد آنها است
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی گفت: سرعت شناسایی چاه غیر مجاز آب در این استان از سرعت انسداد آن بیشتر است.
مهندس ‘رضا نعیمی’ گفت: این شرکت در سال گذشته در دشتهای استان ۱۴۶ حلقه چاه غیرمجاز را مسدود کرده و از برداشت سالانه یک میلیون و ۸۰۰ هزار متر مکعب آب زیرزمینی پیشگیری کرده است.
او تصریح کرد: در همین مدت بر اساس آمارهای موجود، ۲۴۲ حلقه چاه غیرمجاز در استان شناسایی و ثبت شده و روند موجود نشان می دهد که تعداد چاه های حفر شده غیرمجاز بیشتر از تعداد شناسایی شده است.
وی شمار چاه های غیرمجاز شناسایی و ثبت شده در استان را بیش از سه هزار و ۵۰۰ حلقه ذکر کرد و گفت: این چاه ها بیشتر در سرشاخه رودخانه ها حفر شده و سالانه ۳۵ میلیون متر مکعب آب به صورت غیرمجاز از آنها برداشت می شود.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقهای خراسان شمالی اظهار داشت: بحران برداشت غیرمجاز از منابع آب استان بسیار گسترده تر از حفر چاه های غیرمجاز است و سالانه حدود ۱۱۰ میلیون متر مکعب آب نیز به صورت غیرمجاز و اضافه برداشت از چاه های پروانه دار استان برداشت می شود.
مهندس نعیمی افزود: سرعت اضافه برداشت غیرمجاز از چاه های دارای پروانه بهره برداری نیز در خراسان شمالی به لحاظ حجمی، حدود ۵ برابر سرعت کنترل و حفاظت از این منابع است.
به گفته او سالانه حدود ۱۱۰ میلیون متر مکعب آب از چاه های دارای پروانه بهره برداری به صورت غیر مجاز اضافه برداشت میشود و این درحالی است که این شرکت با مجموعه اقدامات انجام داده در طی یک سال گذشته تنها توانسته است از اضافه برداشت ۱۹ میلیون متر مکعب آن جلوگیری کند.
وی تخصیص کم و دیر هنگام اعتبارات حفاظت از منابع آب، افت سطح منابع آب زیرزمینی، خشکسالی مداوم طی دهه گذشته و توسعه اراضی کشاورزی و باغات و همچنین نبود پشتوانه اجرایی قوی و ناکارآمدی روند انسداد چاه های غیرمجاز را از دلایل عمده آن ذکر کرد.
مهندس نعیمی تصریح کرد: حجم منابع آب تجدیدپذیر استان خراسان شمالی یک میلیارد و ۴۲۰ میلیون متر مکعب برآورد شده است که ۵۳۰ میلیون متر مکعب از این مقدار منابع آب زیرزمینی را تغذیه می کند و ۷۹۰ میلیون متر مکعب نیز آب های سطحی را تشکیل میدهد.
***تنها ۳۷ کیلومتر از رودخانه های استان ساماندهی شده است
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی گفت: از ابتدای تشکیل استان تا کنون تنها ۳۷ کیلومتر از رودخانه های استان ساماندهی شده است.
مهندس رضا نعیمی اعلام کرد: این میزان، معادل کمتر از ۱۰درصد از طول رودخانه هایی است که در اولویت ساماندهی قرار گرفته اند.
وی با بیان اینکه این شرکت برای ساماندهی رودخانه های استان با کمبود اعتبار روبه رواست افزود: در استان ساماندهی ۴۰۰ کیلومتر از رودخانه های استان در اولویت قرار گرفته است که نیاز به ساماندهی دارند اما به علت کمبود اعتبار تا کنون ۳۷ کیلومتر از این طول، ساماندهی شده است.
به گفته وی طول رودخانه ها در این استان ۶هزار و۶۰۰ کیلومتر است که از این طول، دو هزار و۱۰۰ کیلومتر از رودخانه ها و مسیل های مهم به شمار می آیند و تا کنون مطالعه سراسری تعیین حد بستر و حریم یکهزار و ۲۵۱ کیلومتر از رودخانه های استان انجام شده است.
نعیمی گفت: ۶۵۰ کیلومتر از رودخانه های استان نیاز به بازگشایی و لایروبی دارند که از این طول، تنها ۶۹ کیومتر لایروبی و بازگشایی شده است.
وی گفت: ساماندهی هر کیلومتر از رودخانه ها به یک و نیم میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد اما تخصیص اعتبار به این بخش در سال های ۹۲ و ۹۳ صفر بوده است.
وی با بیان اینکه اعتبارات محل حوادث نیز در سال های اخیر صفر بوده است اظهار داشت: در سال ۹۱ هم تنها ۱۰۰ میلیون تومان اعتبار برای لایروبی و بازگشایی رودخانه به استان تزریق شده است.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی افزود: در سال ۹۴ نیز پنج میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال اعتبار برای مطالعه و اجرای طرح های ساماندهی رودخانه های استان مصوب شده است که از این رقم، ۵۰۰ میلیون ریال صرفا برای پرداخت بدهی چهار میلیارد ریال به مشاور طرح مطالعاتی منظور شده است.
استان خراسان شمالی دارای ۳۴۴ هزار هکتار عرصه کشاورزی و باغی دارد.
کدخبر: https://marznews.com/?p=98825