آب سد آیت الله بهجت، ارمغان سرچشمه های قله درفک و هدیه دولت تدبیر و امید به شهروندان گیلانی است که امروز (سه شنبه) با حضور معاون اول رییس جمهوری ، وزیر نیرو و سایر مسوولان بلندپایه کشوری به طور رسمی افتتاح می شود.
آب سرچشمه های دامنه های کوهستانی و جنگلی قله درفک از طریق چهار رودخانه سرشاخه سی سر از ارتفاعات شمال غربی کاسه درفک، رودخانه کله چوله، رودخانه دیلمده از روستای شاه شهیدان و ارتفاعات جنگلی پشت دیلمان و رودخانه خشکرود از چند چشمه پر آب می جوشد و به داخل سد آیت الله بهجت هدایت می شود.
پیوستن این رودخانه ها و ده ها رودخانه کوچک در محلی به نام دوآبان که هم اکنون محل سد واقع شده، زیلکی رودخان را تشکیل می دهند.
براساس اطلاعات محلی؛ بیش از ۱۵۰ چشمه از برکت وجود جنگل های انبوه از مخازن زیرزمینی صخره ای از دل جنگل های این مناطق به بیرون جاری می شوند و مسیرهای طولانی را طی می کنند تا به عنوان منابع پاک، آب شرب شهروندان گیلانی را تامین کنند.
جنگل های انبوه و زیبا و پر باران حاشیه اطراف درفک، ذخیره گاه اصلی آب این چشمه ها بشمار می روند تا این جویبارها سرمایه بی بدیل و کالای باارزش را به مردمان شهرنشین ارزانی دارند.
تاکنون تنها منبع تامین آب شهرهای رشت، انزلی و خمام از سدمنجیل که از رودخانه های شاهرود و قزل اوزن که سرچشمه های آن از هشت استان کشور می گذرد، و آب بقیه شهرها نیز از چاه های عمیق تامین می شده است.
عملیات ساخت سد آیت الله بهجت در تابستان ۱۳۸۳ آغاز شد و هم اکنون با ظرفیت ۱۶۵میلیون مترمکعب ذخیره آب، یکی از منابع مطمئن و با کیفی آب های کشور را تشکیل می دهد.
در همین زمینه مدیرعامل آب و فاضلاب استان گیلان گفت: درحالی این طرح بطور رسمی فردا ( سه شنبه) با حضور معاون اول رییس جمهوری افتتاح می شود که آب وارد شبکه آب شرب شهرهای رشت ، انزلی، خمام ، لاهیجان، آستانه اشرفیه، لنگرود ، سیاهکل و روستاهای مسیر خطوط انتقال شده است.
‘کاظم لطفی’ در گفت وگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه این سد آب شرب ۷۰درصد جمعیت شهری استان را پوشش می دهد، افزود: کیفیت آب سبک این سد که از سرچشمه های ارتفاعات کوه درفک جاری شده، به قدری بالاست که هم اکنون آب آشامیدنی شهر رشت را می توان از آب های کیفی کشور خواند.
به گفته لطفی؛ سختی کل آب سد آیت الله بهجت که جایگزین سد سفیدرود شده، با ۱۱۰ میلی گرم در لیتر و هدایت الکترونیکی آن ۲۵۰میکروموس کاملاً آبی گوارا و سبک است در حالیکه سختی کل آب سد سفید رود ۴۰۰میلی گرم در لیتر و هدایت الکترویکی آن یک هزار و ۵۰۰میکروموس بر سانتی متر می باشد.
مدیرعامل آب و فاضلاب شهری گیلان یادآور شد: با بهره برداری از آب سد آیت الله بهجت، گیلان تنها استانی است که از منبع آب پایدار برخوردار می شود.
وی اظهار داشت: برای تامین آب مطمئن شهر رشت در بستر رودخانه سفیدرود در محدوده سنگر نیز سه چاه فیلمن (عمیق) با ظرفیت ۸۰متر در ثانیه در حال حفر است که بتوان از این آب برای آب شرب در مواقع خاص بویژه آب شهر رشت در ایام گرم سال استفاده کرد.
وی افزود: با تامین آب شرب شهر رشت از سه منبع سد آیت الله بهجت، سد منجیل و چاه های فیلمن، شهروندان مرکز استان صاحب منبع ذخیره آب کافی و مطمئن شدند.
باید توجه داشت که ساخت سد آیت الله بهجت (شهربیجار) که بخش کثیری از شهروندان گیلانی را بهره مند از آب سالم و پاکیزه کرده، پس از این نیازمند حفاظت از جنگل های حوزه آبریز به عنوان عامل اصلی ذخیره سازی آب این سد است.
یک کارشناس منابع طبیعی گیلان می گوید: جنگل ها ارکان اصلی ذخیره و حفظ تعادل جریان آب های حوزه آبریز زیلکی رودخان هستند که سد آیت الله بهجت بر روی آنها ساخته شده است.
‘عادل کاظمی’ در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: هم اکنون که تولید آب شرب از جنگل های دامنه های درفک با ذخیره شدن در مخزن این سد تامین و جمع کثیری از جمعیت شهری استان گیلان از آب سالم برخوردار می شوند؛ ارزش این جنگل ها که تاکنون به منظور برداشت چوب استفاده می شد را چند صد برابر افزایش داده است.
وی ادامه داد: دولت باید وزارت نیرو را مجاب کند که بخشی از درآمد آب بها را به عنوان بهره مالکانه برای حفاظت از جنگل های حوزه آبخیز و بالادست سد که تولید اصلی آن به آب تبدیل شده، اختصاص دهد.
این کارشناس منابع طبیعی تصریح کرد: باید تهیه و اجرای طرح های اصولی و فنی جهت افزایش تاج پوشش جنگل های تنک بالادست سد نظیر زردلبه در منطقه دیلمان، اسپهبدان و لاک تاش در شاه شهیدان و مناطقی همچون شیخ سرا و کله چوله در دستور کار قرار گیرد.
به گفته کاظمی؛ عقب نشینی جنگل از بخش ارتفاعات بالادست قله در محدوده حوزه آبریز طی ۵۰سال اخیر کاملا مشهود است و در بسیاری از این مناطق، پوشش های جنگلی جای خود را به مرتع داده که می توان از طریق بازسازی و اشکوب بندی جنگل ها از سوی منابع طبیعی در احیای آبریز این سد اقدام کرد.
این کارشناس ادامه داد: کاشت درخت ها در این مناطق موجب جلوگیری از جاری شدن روان آب ها بصورت سیل شده و ذخیره سازی بارش ها به حداکثر می رسد و خطر لغزش، رانش و حرکت توده خاک و رسوب در مخزن سد و حجم ذخیره سد کاهش می یابد.
وی افزود: احیای جنگل های بالادست هزینه مراقبت و نگهداری از سد را کاهش می دهد که حفظ جنگل ها موجب ماندگاری بیشتر ذخیره برف زیر تاج پوشش درختان در ارتفاعات حوزه آبریزسد می شود.
کاظمی یادآور شد: جنگل ها بطور طبیعی مجموعه حیاتی با ارزش محسوب می شوند و تعادل آن طی میلیون ها سال حفظ شده و دخالت انسانی از قبیل احداث جاده هایی که به منظور بهره برداری از جنگل ها صورت می گیرد، می تواند موجب بهم خوردن تعادل این مجموعه حیاتی و جریان های آبی شود.
برخی از کارشناسان نیز معتقدند که اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان باید موظف شود که در بازنگری اصولی از این جنگل ها در زمینه نگهداری آنها تجدیدنظر کند .
به گفته این کارشناسان؛ منابع طبیعی باید ضمن رعایت ابعاد شیب کانال های کناری جاده ها، فاصله منطقی آبروها برای جلوگیری از تجمع و ریختن آب های سطح بر روی دامنه های پایین دست را از ۲۰۰ تا ۲۵۰متر، به ۵۰ تا ۶۰ متر کاهش دهد.
در همین زمینه معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان به خبرنگار ایرنا گفت: عملیات احیای جنگل های بالادست سد پس از بهره برداری می تواند در پایداری ذخایر آب مهم باشد.
‘سید مازیار رضوی’ افزود: باید از اعتبارات ملی و داخلی بمنظور تثبیت خاک و جلوگیری از رسوبات در مخزن سد استفاده شود.
وی ادامه داد: مطالبات و خواسته ما از استانداری این است که اعتبارات خاص از محل بحران، برای تثبیت خاک بالادست و جلوگیری از رسوبات سدهای ساخته شده اختصاص دهد.
این سد ذخیره گاه کافی شمشادها در قسمت های بالادست و درخت سرخدار در ارتفاعات و یکی از با ارزش ترین زیستگاه های حیات وحش نظیر مرال، شوکا، پلنگ، خرس قهوه ای و بسیاری از جانوران نادر استان گیلان است که نیاز به حفاظت بیشتر دارد.
ظرفیت های زیاد گردشگری، تولید چوب و ذخیره گاه های مهم بسیاری از گیاهان و درختان و درختچه ها و وجود معادن متعدد در این حوزه وجود دارد که همه این موارد، باید جای خود را به تولید کالای اصلی و راهبردی آینده یعنی آب سالم بدهد.
همچنین بهره برداری اصولی از هریک از ظرفیت ها، نیازمند ارزیابی زیست محیطی و بررسی های چند جانبه کارشناسی توسط مراجع ذیصلاح است.
سد مخزنی آیت الله بهجت فومنی (شهربیجار) با حجم مخزنی ۱۶۵میلیون مترمکعب آب موردنیاز ۱۴شهر استان گیلان از جمله کلانشهر رشت را تامین می کند.
سد آیت الله بهجت فومنی، اولین سد استان گیلان بعد از انقلاب اسلامی است که در این استان احداث شده است.
کلنگ احداث این سد که پیش از این، با نام سد شهربیجار شناخته می شد، با حضور محمدرضا عارف معاون اول وقت رییس جمهوری و در سال ۱۳۸۳ به زمین زده شد و نزدیک به یک دهه پس از آن، با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول دولت یازدهم به طور رسمی به بهره برداری می رسد.
