زندانیان ایرانی متهم یا محکوم در عربستان سعودی چشم انتظار چرخش کلید دیپلماسی در قفل زندان های این کشور هستند؛ قفلی که با یک تبصره در تفاهمنامه انتقال مجرمین ایرانی در عربستان باز کردنش چندان آسان به نظر نمی رسد.
از این تعداد، ۴۵۰ نفر در امارات، ۲۴۳ نفر در ترکمنستان، ۲۲۹ نفر در مالزی، ۲۳۶ نفر در عراق، حدود ۲۰۰ نفر در سلیمانیه و اربیل، ۲۴۰ نفر در جمهوری آذربایجان، ۲۲۵ نفر در کویت و ۱۹۴ نفر در ژاپن در زندان به سر می‌برند. اما حالا متولی امور این زندانیان خارج نشین کیست و چه سرانجامی خواهند داشت؟ زندانیانی که برخی از آن‌ها سال‌ها است که در زندانهای خارج از کشور به سر می‌برند.
از جمله آن‌ها «محمد» است که نزدیک به ۹ سال در زندانهای عربستان سعودی به سر می‌برد و جهت رهایی دست به دامن هموطنانش در ایران شده است.
محمد به طور اتفاقی از طریق شبکه‌های اجتماعی با یکی از خبرنگاران فرارو تماس گرفت تا شرایط او و سایر زندانیان خارج از کشور مبنای یک گزارش شود.
پیگیری پرونده یک تبعه ایرانی زندانی در عربستان
محمد که اکنون به یک زندانی قدیمی و آشنا به شرایط زندان های عربستان تبدیل شده است با تهیه یک تلفن همراه و انتقال آن به سلول خود به هر در می زند تا بیگناهی خود را به گوش هموطنانش برساند.
او شماره تماس خود را گذاشت و خواست تا جمعهها و یا شنبهها که زندانهای سعودی در آخر هفته و تعطیلی به سر می‌برد، با خیالی آسودهتر به بیان شرح حال خود بپردازد.
محمد به ادعای خودش ۹ سال پیش روی لنج و در آبهای بین المللی توسط نیروهای سعودی بازداشت شد و هنوز حکم قطعی دریافت نکرده است و همچنان برای صدور حکم و پایان یافتن روند دادرسی باید شبها را روز و روزها را شب کند.
او به طولانی شدن روند دادرسیاش اعتراض دارد و خود را بی‌گناه می داند. محمد که نمیخواهد نام کاملش برده شود تا شرایط زندان از اینکه هست برای او سختتر شود مدعی است به او تهمت زدهاند و تخلفی مرتکب نشده است. محمد میگوید، بار‌ها حکمش در دادگاه‌های عربستان نقض شده است.
به گفته این تبعه ایرانی زندانی در عربستان، «مسئولین سفارت ایران در عربستان سعودی در جریان کامل روند پرونده او هستند.»
او راست میگوید هم سفارت ایران در عربستان و هم مسوولان وزارت خارجه در تهران به طور کامل در جریان پرونده او هستند.
پیگیریهای خبرنگار فرارو در اداره امور اجتماعی ایرانیان خارج از کشور وزارت خارجه به اینجا ختم شد که در این اداره با وجود اطلاع کامل از جزییات پرونده محمد اظهارات او را تایید نمیکنند و به اعتقاد وزارت خارجه ایران عنوان اتهامی محمد اثبات شده است و او مجرم محسوب میشود.
هر چند تلاشهای فرارو برای کسب نظر رسمی مسوولان وزارت خارجه به نتیجه نرسید و کارشناسان اداره امور اجتماعی وزارت خارجه به شرط محفوظ ماندن نامشان این اطلاعات را در اختیار خبرنگار ما قرار دادند.
پیش از این کاظم سجادی، مدیرکل امور ایرانیان خارج از کشور وزارت امور خارجه، گفته بود که عمده جرائم اتباع زندانی ایرانی حمل و قاچاق مواد مخدر، سرقت، ورود غیرمجاز، کلاهبرداری و… بوده است.
محمد هم به نظر می رسد به همین دلیل به عنوان مجرم یا متهم در زندان به سر می‌برد.
سبقه‌ی دیپلماتیک ماجرا
نیروهای عربستانی هر چه قدر بر قایقرانان ایرانی سخت گرفتهاند به مقامات دیپلماتیک ایرانی چراغ سبز هم نشان دادهاند. در دی ماه ۹۱ ششایرانی به اتهام ورود غیرمجاز به عربستان دستگیر و روانه زندان شدند اما با پیگیریهای وزارت امور خارجه و سفارت ایران در ریاض، دو گروه سه نفره که همراه با شناورهای صیادی خود به جرم ورود غیر مجاز در آبهای عربستان دستگیر شده بودند، آزاد و شناورهای آنان نیز پس داده شد.
یک هفته پس از ماجرای دی ماه ۹۱ و ورود غیرمجاز این شش نفر، محمدجواد رسولی محلاتی، سفیر ایران در عربستان از دستگیری ۲۰ ایرانی در خاک عربستان خبر داد.
در همان اوضاع و احوال رسولی سفیر وقت ایران در عربستان از توافقی خبر داد که بر اساس آن، افرادی که به صورت غیرمجاز وارد آبهای سرزمین عربستان می‌شوند، پس از «طی مراحل قانونی» آزاد خواهند شد.
اما این توافقنامه یک قید محدود کننده داشت، «این توافق مشمول زندانیان قاچاق و مواد مخدر نمی‌شود. موارد مذکور امنیتی است و با افرادی که به جرم قاچاق و مواد مخدر دستگیر شده‌اند، طبق قوانین جاری عربستان برخورد خواهد شد و به اشد مجازات می‌رسند.»
این در حالی است که علی ساداتی معاون هماهنگی وزیر دادگستری در این باره گفته است «بر اساس تفاهمات و قراردادهای بین المللی زندانی باید در کشور خودش بر اساس حکم دادگاه آن کشوری که محکوم شده محکومیت خود را بگذراند. به نوعی می‌توان گفت که ما جانشین آن دستگاه صادر کننده حکم در آن کشور هستیم. مثلا یک ایرانی که به جرم مصرف یا حمل مواد مخدر در کشور آذربایجان به ۵ سال زندان محکوم شده بعد از دو سال اگر به ایران منتقل شود باید ۳ سال را در زندانهای ایران سپری کند.»
بر این اساس شاید نقصی که توافق بسته شده میان ایران و عربستان وجود دارد مانع از آن شده است که محمد و سایر محکومان زندانی در عربستان نتوانند برای ادامه دوران محکومیت به کشور باز گردند.
دیپلماسی هر قفلی را می‌تواند باز کند؟!
کاظم سجادی مدیرکل امور ایرانیان خارج از کشور وزارت امور خارجه در اردیبهشت ۹۳ گفته بود: در سال۱۳۹۲ تعداد ۳۸ نفر از زندانیان ایرانی در راستای موافقتنامه انتقال محکومان برای گذراندن دوران محکومیت‌شان به ایران منتقل شدند. وی در ادامه با اشاره به امضای توافقنامه انتقال محکومان با تعدادی از کشور‌ها خاطرنشان کرد: با تعدادی از کشور‌ها نیز در حال مذاکره برای انعقاد این موافقتنامه هستیم.
بر این اساس ضروری است تا دستگاه دیپلماسی کشورمان پس از بهبود مناسبات و تنظیم مجدد روابط با عربستان سعودی زمینه انعقاد تفاهمنامه ای جدید میان دو کشور به منظور انتقال زندانیان محکوم در زندان های عربستان سعودی به داخل کشور فراهم شود.
از میان کشورهای منطقه کویت یکی دیگر از کشورهایی است که تعداد قابل توجهی از تبعه ایران در آن زندانی هستند و قرار است به زودی موافقتنامهای در این باره میان دو کشور امضا شود.
یک منبع آگاه در وزارت خارجه به خبرنگار فرارو گفت که به زودی وزیر خارجه کویت به تهران سفر خواهد کرد که در جریان این سفر یکی از موضوعات مورد بحث و گفتوگوی او با مقامات کشورمان انعقاد موافقتنامه انتقال محکومین است.
حالا باید امیدوار بود تا کلید دیپلماسی در قفل زندان های عربستان سعودی هم بچرخد.
