تعريف معاهده: معاهده نوعي توافق بين المللي مي باشد كه بين دو يا چند دولت با يكديگر يا بين دولت يا دولت هایي يا سازمان يا سازمان هاي بين المللي منعقد مي شود و مسئوليت ها و وظايف حقوقي براي طرفين ايجاد مي كند.طبق بند (الف) از ماده دوم كنوانسيون وين (۱۹۶۹) اصطلاح (معاهده) به مفهوم قرارداد بين المللي است كه بين كشورها كتباً منعقد گرديده و حقوق بين الملل بر آن حاكم است خواه در يك سند واحد و خواه دو يا چند سند مربوط به ان درج گردد و به آن هر عنوان خاصي داده شده باشد .از نحوه كار برد عنوان هاي مختلف براي معاهدات مختلف عناوين: عهدنامه، كنوانسيون، اعلاميه، بيانيه، پيمان، موافقتنامه، مقاوله نامه، يادداشت تفاهم، پروتكل، قرارداد، استنتاج مي گردد .
تعريف عهدنامه: عهدنامه بين المللي يك سند حقوقي رسمي است كه در جامعه بين المللي مانند قانون و قرارداد در جوامع داخلي، تعهداتي را ايجاد مي كند، بنابراين قراردادهایي كه طرفين متعهد يا يكي از آنها دولت نباشد عهدنامه محسوب نمي گردند.
تعريف كنوانسيون: كنوانسيون در اصطلاح حقوق بين الملل به (اسناد چند جانبه بين المللي) اطلاق مي شود كه از نظر شكل شبيه معاهده است و مسائلي را در بر مي گيرد كه مورد قبول تعداد زيادي از دولت ها مي باشد. از كنوانسيون هاي مشهور مي توان به معاهدات بين المللي صلح لاهه (۱۸۹۹،۱۹۰۷) و كنوانسيون ۱۹۳۶ مربوطه به منع تجارت برده و كنوانسيون هاي وين راجع به روابط ديپلماتيك (۱۹۶۱) و راجع به روابط كنسولي (۱۹۳۶) اشاره نمود .
اعلاميه يا اعلام نامه:
اين اصطلاح در موارد ذيل بكار رفته است:
۱) معمولاً به معاهداتي اطلاق مي شود كه قوانين و قواعد موجود را مسجل مي كند .
۲) سندي است كه در آن دو يا چند دولت خط و مشي خود را در مورد به خصوصي و سياست مشتركي كه درباره آن اعمال خواهند كرد اعلام مي كنند .
۳) سندي است كه طي آن شرح موافقت در تعيين يك خط مشي عمومي راجع به موضوع خاصي بين روساي چند كشور نگاشته مي شود.
بيانيه: سندي است كه دولتي به منظور روشن كردن خط مشي سياسي خود در موضوع خاص يا توضيح جريان به خصوص جريان يا بي اثر كردن اظهارات مخالفين صادر مي كند ممكن است بيانيه در حكم قراردادي بين دو يا چند دولت و حاوي نظرات و خواسته ها تصميمات مشترك ايشان باشد و نيز ممكن است بيانيه جهت تشريح و تفسير ماده يا موادي از معاهده اي كه سابقاً منعقد شده صادر شود .
بيانيه نهايي: بيانيه رسمي يا خلاصه مذاكرات كنگره يا مجلسي است كه در آن معاهدات مورد مذاكره نام برده شده يا به اختصار تشريح شده است، امضاء چنين سندي دليل قبول تعهداتي كه در آن تشريح شده و يا نام برده شده نيست .
بيانيه عمومي: به اسنادي اطلاق مي شود كه علاوه بر نام بردن تعداد معاهدات مورد مذاكره در كنفرانس خود به صورت يك معاهده در مي آيد به نحوي كه هر يك از معاهداتي كه در خود دارد جزئي از آن را تشكيل مي دهد.
پيمان: به بعضي از معاهدات كه اهميت زيادي داشته و جنبه بين المللي فراوان دارند و براي موضوع خاص و معيني منعقد مي گردند، اطلاق مي شود .
موافقتنامه يا توافقنامه: معاهده اي است كه روابط دو دولت را در زمينه هاي مختلف اقتصادي، تجاري، فرهنگي، مالياتي، حمل و نقل و غيره تنظيم و تعهدات دو جانبه را ايجاد مي كند .
مقاوله نامه يا صلح نامه: معاهده اي است كه به موجب آن طرفين متعاهد، اختلافي را به حكميت يا داوري ارجاع مي دهند .
قرارداد: توافقي است بين دو دولت يا چند طرف كه اجباري را بر اجرا يا عدم اجراي موضوع به خصوص ايجاد نمايد .
يادداشت: نامه رسمي است كه به وسيله نماينده سياسي به حكومت خارجي تسليم مي شود. اين نامه متضمن تشريح مسائل و تقاضاي پاسخي است اين نامه با عبارات تعارف آميز سياسي ختم و سپس مهر و امضاء مي شود.
اختيار نامه :سند نوشته اي است كه به نماينده يا نمايندگان تام الاختيار كشورها از جانب مقام صلاحيتدار داخلي صادر مي گردد و در آن اجازه مذاكره و عقد قرارداد به آن نماينده يا نمايندگان داد مي شود .
منبع: مرکز مطالعات خلیج فارس
به گزینی:محمدنقی دیده بان