اختلافات سومالی با امارات پس از اتخاذ سیاست بی طرفی ‘موگادیشو’ در قبال محاصره قطر آغاز شد، اما در واقع زخم کهنه تجزیه طلبی امارات، مدت ها پیش از بروز اختلافات بین کشورهای حوزه خلیج فارس، باعث شد تا ‘دمل چرکین تنش’ در روابط ابوظبی و موگادیشو سر باز کند.
مرزنیوز به نقل از ایرنا:عربستان، امارات، بحرین و مصر از ۵ ژوئن سال ۲۰۱۷ میلادی (۱۵ خرداد ۱۳۹۶ هجری شمسی) روابط خود با قطر را رسما قطع کردند، سپس به اتهام حمایت از تروریسم، آن کشور را تحریم و محاصره اقتصادی کردند.
سومالی در این تنش با وجود فشار کشورهای تحریم کننده قطر، موضع بی طرفی گرفت، این در حالی است که مواضع سیاسی موگادیشو غالبا موافق با سیاست های پایتخت های عربی خلیج فارس به ویژه ریاض بود.
** زخم کهنه تنش امارات و سومالی
‘سعید علی’ تحلیل گر سیاسی در مرکز غیر دولتی ‘بررسی های سومالی’ (سهن) اما در این باره به خبرگزاری ‘آناتولی’ ترکیه گفت: تنش سیاسی بین سومالی و امارات پیش از بحران جدید در روابط کشورهای نامبرده عربی با قطر، وجود داشت.
وی افزود: ابوظبی در امور داخلی سومالی از طریق روابط با اقلیم های فدرالی جدایی طلب و شخصیت های تاثیرگذار در این مناطق، دخالت می کرد. این دخالت ها با هدف تضعیف دولت مرکزی سومالی و به علت نگرانی ابوظبی از نقش ترکیه و قطر در سومالی صورت می گرفت، به ویژه اینکه برخی سران سومالیایی ارتباط خوبی با گروه ‘اخوان المسلمین’ داشتند.
‘محمد عمر طلحه’ عضو ‘کمیته امور خارجی’ پارلمان سومالی گفت: توسل امارات به سران اقلیم جدایی طلب و خودخوانده سومالی، موسوم به ‘سرزمین سومالی’، در جستجوی تقویت مواضع سیاسی کشورهای تایید کننده محاصره قطر و در واقع اهرم فشاری از سوی امارات علیه دولت مرکزی سومالی بود تا از موضع بی طرفی خود در قبال دوحه دست بکشد، امری که تنش بین حکومت و اقلیم های فدرالی سومالی را تشدید کرد.
طلحه تصریح کرد: کشورهای محاصره کننده قطر همه برگه های سیاسی و اقتصادی خود را برای به زانو درآوردن کشورهای بی طرف و مخالف در محاصره قطر به کار گرفتند. نظام فدرالی در سومالی، نقطه ضعف حکومت مرکزی است، لذا آن را هم به کار گرفتند تا موضع موگادیشو را با خود همراه کنند.
امارات تا این مرحله از کار تا حدودی هم موفق بوده، زیرا اقلیم های فدرال سومالی، محاصره قطر را تایید کردند، اما پارلمان سومالی به مساله وارد شد و اعلام کرد که دولت مرکزی بر اساس قانون اساسی، تنها مرجع قانونی است که می تواند چنین تصمیم هایی را اتخاذ کند.
سومالی با سیاست های عربستان و امارات در بسیاری از مسایل منطقه ای تا حد امکان همراهی کرده بود و حتی موگادیشو در سال ۲۰۱۶ و بعد از حوادث سفارت عربستان در تهران با ایران در همراهی با ریاض، قطع رابطه کرد.
آغاز تضاد منافع و تنش بین سومالی و امارات به پیش از بروز اختلاف های اخیر بین ۴ کشور عربی و قطر باز می گردد.
در ۵ سال گذشته امارات میلیاردها دلار برای افزایش نفوذ نظامی و اقتصادی خود در شاخ آفریقا هزینه کرده و سومالی یکی از این مناطق است.
** قرارداد بربره، آتش بر بنزین روابط دو کشور
قرارداد موسوم به ‘بندر بربره’، یکی از نقاط تشدید اختلاف موگادیشو با ابوظبی بود، زیرا تمامیت ارضی سومالی را هدف قرار داد. امارات این توافق بر سر بهره برداری از بندر بربره به مدت ۳۰ سال را با اقلیم خودخوانده جدایی طلب معروف به سرزمین سومالی از یک سو و اتیوپی از سوی دیگر امضا کرد، مساله ای که دیگر تحمل دولت مرکزی سومالی را تمام کرد و موگادیشو آن را ‘توافقی باطل’ خواند.
امارات پس از آن، اقدام به عقد این قرارداد کرد که جیبوتی، توافق خود با ‘شرکت بین المللی بندرگاه های دبی’ را لغو کرد و امارات ناچار شد برای پر کردن خلاء آن به توافقی عاجل با اقلیم غیرقانونی سومالی و اتیوپی دست بزند، بدون اینکه دولت مرکزی سومالی را در نظر بگیرد.
توافق سه جانبه که در آن سهم اتیوبی، همسایه سومالی از بندر بربره ۱۹، سهم اقلیم خودخوانده ۳۰ و عایدی شرکت اماراتی ۵۱ درصد بود، بنزین بر شعله تنش بین سومالی و امارات ریخت، زیرا روابط موگادیشو و آدیس آبابا به خودی خود بر سر تصرف اقلیم غرب سومالی از سوی اتیوپی تنش آلود و حساس است و جالب تر اینکه ‘حسن علی خیره’ نخست وزیر سومالی در روز عقد قرارداد، در امارات به سر می برد. اماراتی ها طوری رفتار کردند که گویا اتفاقی نیفتاده است. خیره از امارات بازگشت و فورا این توافق را غیرقانونی دانست و پارلمان نیز به ممنوعیت فعالیت شرکت بین المللی بندرگاه های دبی رای موافق داد.
** سناریوی تجزیه در پوشش حمایت از دولت مرکزی
طرح های تجزیه طلبانه امارات تنها منحصر به بندر بربره نبود. اماراتی ها برای تصاحب دو بندر ‘بوصاصو’ و ‘کسمایو’ هم خیز برداشتند، اما ناکام ماندند. اماراتی ها همچنین پایگاهی در موگادیشو (پیش از تنش بین دو کشور) تحت عنوان ‘آموزش نظامی نیروهای سومالیایی برای مبارزه با تروریسم’ تشکیل دادند، اما این تنها یک پوشش بود و بعدها ناظران سیاسی و امنیتی گفتند که ابوظبی در حال تسلیح جدایی طلبان سومالی بوده است.
همچنین از این پایگاه نظامی، امارات برای جنگ علیه یمن از طریق شاخ آفریقا و کرانه غربی ‘باب المندب’ استفاده می کرد.
گزارش سالانه ۲۰۱۷ ‘کمیته مجازات’ (وابسته به سازمان ملل) تصریح می کند که امارات، بارها ممنوعیت بین المللی تسلیح سومالی و اریتره را با ایجاد پایگاه های نظامی و مسلح کردن جدایی طلبان، نقض کرده است.
** ده میلیون دلار مشکوک
به دنبال این تحولات، مقامات سومالی (حدود ۲ هفته پیش) ۹.۶ میلیون دلار از دو چمدان در هواپیمای سفیر امارات در فرودگاه موگادیشو کشف کردند، سفیر نتوانست به همراه داشتن مبلغ هنگفت را توجیه کند و پول ها مصادره شد.
پس از مصادره این مبلغ، مقام های سومالی پرونده ای برای بررسی و پاسخ به این سوالات تشکیل دادند که ‘پول های اماراتی از کجا آمده، به کجا می رفته و انگیزه های ورود آن به کشور چه بوده است’.
** دومینوی واکنش
امارات نسبت به مصادره پول همراه سفیر خود واکنش نشان داد و اقدام سومالی را محکوم کرد، سپس اعلام کرد که توافق نظامی سال ۲۰۱۴ بین دو کشور پایان یافته است. امارات همچنین بیمارستان موسوم به ‘شیخ زاید’ در پایتخت سومالی را تعطیل کرد.
این پایان تنش بین دو کشور نبود. یک هفته پیش، این بار در فرودگاه بندر بوصاصو در اقلیم ‘پونتلند’ در شمال شرقی سومالی، مسئولان امنیتی فرودگاه اجازه ندادند جعبه های مهمات و تسلیحات اماراتی ها به هواپیمای نظامی این کشور منتقل شود. اصرار افسران اماراتی هم بی فایده بود و هواپیمای آنها بدون تجهیزات نظامی، خاک سومالی را ترک کرد.
‘حسن مودی’ روزنامه نگار سومالیایی در گفت و گو با شبکه ‘الجزیره’ گفت: تدابیر اخیر سومالی علیه امارات، حاکی از آن است که موگادیشو از نقش تخریبگرانه ابوظبی در سومالی و حمایت آن کشور از تجزیه طلبان، به تنگ آمده است.
پس از بحران بر سر قرارداد بندر بربره، دولت سومالی رسما به شورای امنیت سازمان ملل به اتهام نقض حاکمیت و تمامیت ارضی کشور خود توسط امارات، شکایت کرده است.
امارات هم مدعی شد که پول های توقیف شده در فرودگاه موگادیشو، قرار بوده خرج پرداخت حقوق نظامیان سومالیایی شود و خواستار عذرخواهی موگادیشو شده است. همچنین در اتحادیه عرب شکایتی از سوی امارات علیه سومالی به اتهام توقیف هواپیما، بدون بردن نامی از پول های کشف و ضبط شده، تنظیم شده است.
** تهدیدهایی که باقی مانده است
مناقشه و تنش سومالی و امارات را نباید تمام شده فرض کرد. از لحاظ سیاسی، سومالی هزینه قطع روابط با امارات را خواهد پرداخت، زیرا ابوظبی برای تضعیف هر چه بیشتر موگادیشو و انتقام گیری، روابط خود را با اقلیم های جدایی طلب از جمله اقلیم ‘جنوب غربی سومالی’ تقویت و برای تجزیه آن کشور، تلاش مضاعفی خواهد کرد.
در بعد امنیتی نیز، این احتمال بسیار قوی است که در طول سال های آموزش نظامیان سومالیایی در پوشش حمایت از حکومت مرکزی، امارات، شبه نظامیان وفادار به خود را در آن کشور پرورانده باشد که می توانند برای بی ثبات سازی و تخریب به ویژه در پایتخت، به کار گرفته شوند.
‘زمان’، با شرایط موجود، آبستن رخدادهای جدید در روابط سومالی و امارات می ماند و به نظر می رسد مداخله ها در این باره که از سطح دو کشور فراتر رفته، بازیگرانی جدید بیابد.
