رفت و آمدهای همزمان مقامات سودانی به عربستان و قطر، این گمانه را در میان ناظرین امور منطقه تقویت کرده است که دولت ‘عمر البشیر’ با توجه به روابط خوب با دوحه و ریاض قصد میانجیگری برای حل اختلافات میان آنها را دارد.
مرزنیوز به نقل از ایرنا:گمانه زنی در مورد احتمال میانجیگری سودان به ویژه پس از آن افزایش یافت که تلاش های یک سال اخیر امیر کویت برای حل مناقشه به نتیجه نرسید که هیچ، بلکه اختلافات دستکم از سطح رسانه ای میان طرفین افزایش نیز یافت .
هفته پیش همزمان با روزهای پایانی ماه مبارک رمضان در حالیکه رییس جمهوری سودان بعد از حج عمره به دیدار ملک سلمان پادشان عربستان رفت، ‘الدردیری محمد احمد’ وزیر خارجه سودان با سفر به دوحه، پیام البشیر را به امیر قطر تسلیم کرد و در جلسه ای خصوصی پیرامون روابط دو جانبه با همتای قطری، گفت و گوهایی انجام داد.
برخی ناظرین امور معتقدند، سفر چند باره وزیر امور خارجه سودان و رد و بدل شدن پیام های متعدد ممکن است فراتر از مسایل دو جانبه باشد و با توجه به روابط نسبتا خوب خارطوم با هر دو کشور عربستان و قطر ، شاید خارطوم سودای میانجیگری میان دو کشور را در ذهن بپروراند یا حداقل در این شرایط پیام های طرفین را به پایتخت های مقابل انتقال دهد.
این ناظرین معتقدند به دلیل اشتراکاتی که سودان را به کشورهای عربستان و قطر پیوند داده است شاید بتوان به دلایل ذیل دولت البشیر را در جایگاه میانجی نشاند؛
۱-سودان به چند دلیل برای کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مهم است، این کشور دروازه ورود به آفریقا محسوب می شود. علاوه بر آن از منابع طبیعی سرشار بهره مند است .
سودان به لحاظ موقعیت جغرافیایی، در شمال شرقی آفریقا قرار دارد، ولی به لحاظ گسترش، در صحرای مرکزی آفریقا، جزء نقاط مرکزی این قاره نیز به شمار می آید. این کشور با مصر، لیبی، چاد، آفریقای مرکزی، کنگو، کنیا، اوگاندا و اتیوپی مرز مشترک دارد.
همسایگی با هشت کشور پر اهمیت آفریقایی و نیز قرار گرفتن آن در مجاورت دریای سرخ و خاورمیانه و از جهتی وجود منابع ارزشمند معدنی و زراعی قابل توجه در آن، موجب شده که این سرزمین از اهمیت ویژه ای نزد قدرت های جهانی برخوردار گردد.
رود نیل و ساختن سد «النهضه» بر روی این رود نیز از دیگر مسائلی است که به اهمیت سودان می افزاید.
۲- بحران ها و مشکلات داخلی سودان نقش تعیین کننده ای در تغییر سیاست خارجی این کشور به طور کلی، و پیوستن خارطوم به ائتلاف عربستان در تجاوز به یمن به طور خاص داشته اند.
در واقع بحران های داخلی سودان در موضوعات اقتصادی، امنیتی و سیاسی آسیب پذیری دولت این کشور را به شدت بالا برده است و رهبران سودان به منظور رفع برخی از نیازها و برطرف کردن تهدیدات ناچار به تغییر رویکردهای خود شده اند تا در این راستا و با انگیزه دریافت کمک های مالی و اقتصادی به رفع برخی از مشکلات بپردازند.
زمینه اصلی آسیب پذیری دولت سودان نیز به جدایی بخش جنوبی این کشور و متعاقب آن از دست دادن ۷۵ درصد از درآمدهای نفتی برمی گردد که باعث وقوع بحران اقتصادی و نارضایتی مردمی شده است.
اگر به مواضع عمر البشیر نگاهی بیندازیم به سادگی می توان متوجه از دست دادن بخش زیادی از منابع سودان به واسطه جدایی جنوب سودان شد. شاید به همین علت سودان مایل است با نزدیک شدن به کشورهایی مانند عربستان ، قطر و دیگر کشورهای ثروتمند خلیج فارس به اقتصاد بحران زده خود سر و سامانی دهد.
عمر البشیر عربستان را برای پرداخت کمک های نقدی و قطر را برای صدور امور فنی و فناوری های نوین نشان کرده است .
۳-دیوان بینالمللی کیفری مستقر در لاهه در ۴ فوریه سال ۲۰۰۹ میلادی و در اقدامی بیسابقه حکم بازداشت عمر البشیر را به اتهام ارتکاب «جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت» در دارفور، صادر کرد. این نخستین بار بود که دادگاه رسیدگی به جرائم جنگی حکم بازداشت رهبری را که هنوز در راس کار است، صادر میکرد.
در طی شش سال جنگ داخلی در این منطقه سیصد هزار نفر کشته شده و بیش از دو میلیون نفر آواره شدند. اقلیت دارفوری برخلاف اکثریت عرب و مسلمان سودان از تبار آفریقایی و مسیحی بودند.
عمر البشیر با نزدیکی به عربستان تلاش دارد ریاض در ممانعت از پیگردهای قضایی بین المللی او را یاری کند.
نزدیکی به عربستان به اندازه ای برای البشیر مهم بود که حاضر شد ‘ابراهیم غندور’ وزیر خارجه این کشور را به دلیل موضع گیری علیه ریاض برکنار کند.
غندور پس از آنکه اعلام کرد کشورش به ترسیم مرزهای دریایی میان مصر و عربستان معترض است، برکنار شد.
غندور یک روز پیش از برکناری در سخنانی در جمع نمایندگان پارلمان سودان گفته بود کشورش سه شکایت جداگانه علیه مصر به شورای امنیت ارائه کرده که یکی از این شکایتها،به ترسیم مرزهای دریایی میان مصر و سودان در پی الحاق جزایر تیران و صنافیر به مرزهای عربستان در آوریل ۲۰۱۶ بوده است.
۴-سفر دی ماه سال گذشته ‘رجب طیب اردوغان’ رییس جمهوری ترکیه به سودان و موافقت خارطوم با واگذاری جزیره سواکن در شرق این کشور اگرچه انتقاداتی علیه البشیر رقم زد اما این اقدام یک بار دیگر تلاش البشیر را برای رسیدن به خواسته های خود از طریق اسلام گراها البته این بار توسط اخوانی ها روشن ساخت.
این جزیره که قرار است با ۴ میلیارد دلار هزینه قطری ها بازسازی شود یکی از قدیمیترین بنادر آفریقا به شمار میآید و حجاج آفریقایی در گذشته از آن برای رفتن به مکه و عثمانیها نیز به خاطر موقعیت استراتژیک از آن استفاده میکردند.
در جزیره یک بندر وجود دارد که یکی از قدیمیترینها محسوب میشود و غالبا برای انتقال مسافران و کالاها به بندر جده عربستان از آن استفاده میشد.
این جزیره در گذشته مهم ترین بندر منطقه ‘نوبه’ بود. سواکن در دوره عثمانی قلعه ای جهت حفظ امنیت دریای سرخ و سرزمین حجاز بود و دریای سرخ به دلیل نقطه کلیدی تجارت این جزیره به دریای داخلی امپراتوری عثمانی تبدیل شد.
در این جزیره علاوه بر اسکله تاریخی عثمانی آثار تاریخی مهمی مانند ساختمان گمرک و مساجد پیروان مذهب حنفی و شافعی وجود دارد.
ترکیه عملیات بازسازی مرکز دفاعی این جزیره در سال ۲۰۱۶ را آغاز کرده است .
۵- یکی دیگر از مواردی که سودان را به قطر پیوند داده، قرارداد صلح دارفور است . این قرارداد ۵ اسفند ماه ۱۳۸۸ در دوحه امضا شد. به عبارتی موضوع دارفور و مسایل جانبی آن پرونده ای است که دوحه آنرا در قبضه خود گرفته است . ‘احمد بن عبدالله آل محمود’ رییس فعلی مجلس .و وزیر امور خارجه وقت قطر نقش مهمی در این پرونده دارد .
قطر در سال ۹۳ مبلغ ۸۸.۵ میلیون دلار به ۱۷ طرح بازسازی سازمان ملل متحد در منطقه دارفور اختصاص داده است .
کمک بلاعوض قطر، در راستای اجرای مفاد توافق نامه صلحی بود که در سال ۲۰۱۱ و در دوحه قطر، بین دولت سودان و گروه شورشی ‘جنبش عدالت و آزادی’ امضا شد.
یک مقام دولت قطر ۳ ژوئن(۱۳ خرداد) امسال در خرطوم پایتخت سودان بار دیگر تاکید کرد: از احیای مذاکرات صلح بین دولت سودان و نیروهای مسلح منطقه دارفور بر پایه توافقنامه صلح دوحه پشتیبانی می کند.
فرستاده ویژه وزارت خارجه قطر در بیانیه ای گفت: دولت قطر از احیای مذاکرات صلح با نیروهای مسلح منطقه دارفور از سوی دولت سودان پشتیبانی می کند و هدف دولت قطر کمک به سودان برای تحقق صلح و اجرای روند صلح است.
همین روز رییس جمهور سودان با فرستادۀ ویژۀ وزارت امور خارجه قطر در خرطوم دیدار کرد و متعاقب آن یک مقام دولت سودان مسؤول مسئله دارفور همین روز گفت: دولت سودان برای احیاء و ازسرگیری روند مذاکرات صلح منطقه دارفور آماده است.
اواخر اردیبهشت ماه گذشته درگیری های شدیدی میان نیروهای دولتی سودان و گروه «عبدالوحید النور» وابسته به ارتش آزادیبخش سودان، در دارفور درگرفت .