ایجاد منطقه آزاد در سیستان پس از حدود ۲۰ سال خشکسالی و مهاجرت و نبود درآمد در آن می تواند راهکار مناسبی برای درآمدزایی، تثبیت مردم در منطقه، نجات سیستان از بحران اقتصادی، پل ارتباطی آسیای میانه و افغانستان به آبهای آزاد و سراسر دنیا و تحقق اقتصاد مقاومتی باشد.
مرزنیوز به نقل از ایرنا:منطقه سیستان واقع در شمال سیستان و بلوچستان حدود ۳۰۰ کیلومتر مرز با کشور افغانستان دارد و داد و ستدهای سنتی از دیرباز در این منطقه بین ساکنان ۲ سوی مرز رواج داشته است، همچنین راحتترین راه دسترسی کشورهای آسیای میانه و نیز کشور افغانستان به آب های آزاد جهانی از طریق سیستان و بلوچستان یعنی مرز میلک در سیستان و بندر چابهار است که این امر مزیت تجاری بسیار مطلوبی را برای این منطقه و کل استان و جنوب شرق کشور فراهم کرده است.
کشورهای حوزه آسیای میانه و افغانستان می توانند کالاهای خود را از مسیرهای خشکی و از معبر رسمی میلَک در شمال سیستان وارد کرده و از طریق بندر چابهار در جنوب این استان به آبهای آزاد جهانی برسانند.
منطقه سیستان در حدود ۲ دهه گذشته مشکلات متعددی را پشت سر گذاشته است و این امر تاثیر مستقیمی در کاهش جمعیت و توسعه اقتصادی آن داشته است، پس از قطع شریان اصلی آب رودخانه هیرمند در سال ۱۳۷۶ و خشک شدن تالاب بین المللی هامون در سال ۱۳۷۸ عملا کار اصلی و مهم مردم از جمله کشاورزی، دامپروری، صید و صیادی و صنایع دستی در منطقه سیستان رو به تعطیلی و نابودی نهاده و یا حداقل دیگر صرفه اقتصادی نداشت.
پس از خشکی هامون مردم این منطقه کار داد و ستد سنتی با همسایگان خود در آن سوی مرز را آغاز کردند و توانستند چرخ اقتصاد خانوارهای خود را بچرخانند، اما این راه معیشت نیز با وجود تمام فواید خود و درآمد مطلوب مردم به سبب برخی عوامل امنیتی و به بهانه جلوگیری از خروج مواد سوختی به عنوان سرمایه ملی با ایجاد دیوار امنیتی بسته شد.
خشکی هامون و انسداد مرز در این منطقه سبب اوج گرفتن بیکاری، کمبود درآمد و افزایش معضلات اجتماعی و در نهایت مهاجرت اجباری تعداد زیادی از مردم شد، این در حالیست که مسیر انتقال موادسوختی قاچاق از شمال به جنوب استان تغییر کرد و عملا توفیق چندانی در جلوگیری از خروج سرمایه ملی حاصل نشد.
هم اینک با توجه به خشکسالی فراگیر و شدید در این منطقه و نیز صادق نبودن کشور همسایه در رها سازی حق آبه مصوب گمان می رود وجود یک منطقه آزاد در سیستان می تواند راهکار مناسبی برای فعالیت های قانونمند اقتصادی باشد که نتیجه آن نیز بهبود شرایط اقتصادی و ماندگاری مردم خواهد بود.
** علت تصویب نشدن لوایح مناطق آزاد
لایحه مناطق آزاد یکی از لوایحی بود که در مدت زمان کمی دو بار در صحن علنی مجلس مطرح و رد شد که دلیل رد شدن در مرحله اول اعلام منافات این لایحه با برنامه پنجم توسعه بود و بار دیگر به دلیل عدم کسب ۵۰ درصد آرا رد شد.
منصور حجازی نیا که به عنوان مدیر منطقه آزاد سیستان معرفی شده هم اینک در حال انجام کارهای مطالعاتی در این منطقه است.
وی درباره علل تصویب نشدن این لایحه در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: یکی از دلایل رد این لایحه برداشت نادرست هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی بود که گمان می کردند مناطق آزاد به دلیل معافیت از مالیات با برنامه پنجم توسعه منافات دارد.
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان افزود: مناطق آزاد باعث کاهش دریافت مالیات نمی شوند و تنها مالیات کالاهایی که به منطقه وارد می شود کاهش می یابد.
وی ادامه داد: افزایش تعداد زیاد مناطق آزاد و ویژه در کمیسیون اقتصادی یکی دیگر از دلایل رد این لایحه در مجلس بود.
حجازی نیا بیان کرد: دولت تنها هشت منطقه را در این لایحه پیشنهاد داده بود در صورتی که در کمیسیون مربوطه تعداد زیادی به آن اضافه شد.
وی تصریح کرد: طرح این لایحه در آستانه انتخابات باعث شد تا برخی از نمایندگان برای تبلیغ، حوزه خود را نیز به این لایحه اضافه کنند.
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان خاطر نشان کرد: یکی دیگر از دلایل تصویب نشدن منطقه آزاد سیستان همراه نبودن تمام نمایندگان استان با یکدیگر بود به طوری که در این لایحه برای جنوب استان نیز چهار منطقه ویژه توسط برخی نمایندگان استان پیشنهاد شده بود.
حجازی نیا ادامه داد: نمایندگان مجلس می توانستند با همراهی و همدلی، سایر نمایندگان را نیز با خود همراه کنند.
وی افزود: هم اینک پیگیر هستیم تا با حمایت رهبر معظم انقلاب به دلیل ضرورت موضوع، منطقه سیستان به منطقه آزاد تبدیل شود.
وی ادامه داد: از آنجایی که تصویب لایحه منطقه آزاد سیستان در حدود ۲ سال به طول انجامیده انتظار است با تعامل نمایندگان مجلس این مهم محقق شود.
**ضرورت ایجاد منطقه آزاد در سیستان
وجود خشکسالی های مکرر، نبود اشتغال و درآمد و شرایط نامساعد جوی باعث مهاجرت تعداد زیادی از مردم سیستان شده است که تصویب و راه اندازی منطقه آزاد می تواند با ایجاد نور امید در دل آنان سبب بازگشت به موطن اصلی شان شود.
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان خاطر نشان کرد: باتوجه به ۲۰سال خشکسالی در این منطقه، تنها راه برون رفت مقطعی آن از بحران ایجاد منطقه آزاد است.
حجازی نیا اظهار داشت: وجود کشور افغانستان در جوار سیستان به عنوان یک کشور مصرف کننده یکی از فرصت های بسیار خوب کشور محسوب می شود.
وی گفت: کشور افغانستان در سال ۹۵ ، ۲۵ میلیارد دلار واردات از کشورهای مختلف داشته است که تنها ۲۰۰ میلیون دلار از طریق مرز میلک صورت گرفته درصورتی که با فراهم بودن زیرساخت از طریق منطقه آزاد بخش قابل توجهی از این واردات به سیستان و بلوچستان اختصاص داشت.
مدیر عامل منطقه آزاد سیستان ادامه داد: هم اینک کشور افغانستان و کشورهای آسیای میانه تمایل زیادی به انتقال کالا از طریق منطقه سیستان به آبهای آزاد در چابهار دارند.
وی افزود: ایجاد منطقه آزاد در سیستان می تواند باعث جلوگیری از خروج مردم از این منطقه شود.
حجازی نیا تصریح کرد: براساس آمارهای موجود، از سال ۸۵ تا کنون پنج درصد جمعیت منطقه سیستان مهاجرت کرده اند.
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان خاطرنشان کرد: پیوندهای مذهبی و فرهنگی مردم در دو سوی مرز یکی دیگر از دلایل ایجاد منطقه آزاد در سیستان است که این امر باعث می شود تعامل تجاری به بهترین شکل انجام شود.
حجازی نیا بیان کرد: بی شک یکی از مزیت های ایجاد منطقه آزاد در سیستان تامین امنیت در منطقه و کشور است.
وی اظهار داشت: ایجاد منطقه آزاد در سیستان باعث تقویت روابط دیپلماسی ایران با کشور افغانستان می شود.
وی گفت: سامان بخشی فضا و مراکز زیستی در سیستان از اهداف ایجاد منطقه آزاد در این بخش از کشور است.
**مزیت های منطقه آزاد سیستان و رویکرد صادراتی آن
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان افزود: یکی از مزیت های خوب این منطقه قرار گرفتن در کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب است.
حجازی نیا ادامه داد: از آنجائیکه معامله های تجاری کشورهای آسیای میانه و اروپا تنها از طریق حمل و نقل انجام می شود بنابراین این منطقه می تواند نقش اساسی در این زمینه ایفا کند.
وی تصریح کرد: هم اینک کشور هندوستان قصد دارد تا کالاهای خود را به دلیل درگیریهای زیاد با پاکستان از طریق چابهار به افغانستان منتقل کند که منطقه سیستان می تواند نقش موثری در مسیر این انتقال داشته باشد.
او خاطر نشان کرد: وجود منطقه آزاد در سیستان می تواند باعث پویایی منطقه آزاد چابهار شود که هم اینک تحرک کافی و درحد انتظار را ندارد.
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان اظهار داشت: ایجاد منطقه آزاد در سیستان باعث عمران منطقه و افزایش درآمد عمومی در آن می شود.
حجازی نیا گفت: رویکر منطقه آزاد سیستان با توجه به شرایط خاص آن صادراتی خواهد بود و واردات از این بخش بسیار کم است.
وی بیان کرد: ایجاد این منطقه آزاد می تواند مشکلات بیکاری در استان را حل کند.
**محدوده منطقه آزاد
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان اظهار داشت: منطقه آزاد در سیستان به دلیل وضعیت محیطی در سه بخش منطقه مجزا ایجاد می شود.
وی ادامه داد: این طرح به گونه ای طراحی شده که بخشی از هر پنج شهرستان منطقه سیستان در منطقه آزاد جای گیرند.
حجازی نیا افزود: گستره منطقه آزاد سیستان سه قطعه جدا از هم شامل رامشار به گستره ۲۰ هزار هکتار، نیاتک، میلک و فرودگاه زابل با گستره هشت هزار هکتار خواهد بود که برخی از اراضی آن ملی و برخی دیگر نیز در محدوه رامشار است.
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان تصریح کرد: با تصویب منطقه آزاد در سیستان، مکانهایی که در طرح مطالعاتی مشخص شده است باید از افراد به قیمت منصفانه خریداری و افراد نیز موظف به واگذاری این زمین ها هستند.
حجازی نیا خاطر نشان کرد: تجار فعال در منطقه آزاد سیستان حداقل تا ۲۰ سال معافیت مالیاتی دارند اما باید توجه داشت که عوارض گمرکی از کالاها دریافت می شود.
وی بیان کرد: برای اراضی مشخص شده در حوزه منطقه آزاد سیستان برنامه ها و طرح های خاصی وجود دارد.
**پروژه های بسیاری در بستر منطقه آزاد شکل خواهد گرفت
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان افزود: از مدتی قبل تاکنون سرمایه گذاران زیادی آمادگی خود را برای فعالیت در منطقه سیستان اعلام کرده اند اما تا زمانی که زمین های منطقه به نام منطقه آزاد سند نخورد نمی توان اقدام خاصی انجام داد.
حجازی نیا ادامه داد: اجرای پروژه های لجستیکی نفت و گاز برای صادرات به کشور همجوار یکی از پروژه هایی است که پس از ایجاد منطقه آزاد انجام خواهد شد.
وی تصریح کرد: تولید یک مینی پالایشگاه برای پالایش برخی مواد نفتی نیز از طرح های دیگر در صورت تصویب منطقه آزاد در سیستان است.
مدیر عامل منطقه آزاد سیستان خاطر نشان کرد: استقرار برخی پایگاه های علمی در منطقه و ایجاد دانشگاه بین الملل از سایر اقدامات مورد نظر است.
وی بیان کرد: توسعه بخش هوایی از سایر برنامه های درنظر گرفته شده در صورت تصویب منطقه آزاد سیستان است که در این طرح فرودگاه کنونی شهرستان زابل توسعه خواهد یافت.
وی اظهار داشت: تقویت شبکه های زیربنایی، ایجاد تاسیسات و پایانه های تخلیه و بارگیری نیز از سایر طرح هایی است که در صورت تصویب منطقه آزاد در سیستان اجرا می شود.
**ایجاد اشتغال در مراحل اولیه منطقه آزاد سیستان
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان گفت: یکی از اهداف اولیه این منطقه ایجاد اشتغال است که در مراحل اولیه تصویب باعث اشتغال تعداد زیادی از افراد می شود.
حجازی نیا افزود: کارهای زیربنایی و جانمایی منطقه آزاد تعداد زیادی از افراد را مشغول به کار می کند.
وی ادامه داد: هم اینک گروه مشاوران و متخصصان در حال جانمایی منطقه و برخی کارهای مقدماتی هستند.
مدیر عامل منطقه آزاد سیستان یکی از اهداف ایجاد این منطقه را استفاده از نیروهای بومی در تمام بخش ها ذکر کرد.
وی اظهار داشت: با توجه به وجود نیروی متخصص و تحصیل کرده در استان سعی می شود از توان این افراد استفاده شود.
حجازی نیا بیان کرد: با تصویب منطقه آزاد در سیستان علاوه بر اینکه بخش های درون منطقه بهبود می یابند از محل درآمدهای حاصل از آن سایر بخش های سیستان نیز توسعه خواهد یافت.
**منطقه آزاد سیستان حرکتی همراستا با اقتصاد مقاومتی
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان اظهار داشت: هدف اصلی در منطقه سیستان صادرات کالا است که این موضوع مستقیما در راستای اهداف اقتصاد مقاومتی است.
حجازی نیا ادامه داد: گرچه در ابتدای تصویب منطقه آزاد برای کسب درآمد و بهبود وضعیت معیشتی مردم مجبور به واردات برخی کالا ها هستیم اما رویکرد اصلی این منطقه در صادر کردن کالا به کشورهای اطراف است.
وی افزود: با تصویب منطقه آزاد در سیستان برخی کارخانه ها نیز در آن مستقر و کالای تولید شده در داخل کشور برای استفاده مردم به خارج از کشور صادر می شود.
مدیر عامل منطقه آزاد سیستان تصریح کرد: این منطقه آزاد می تواند بزرگترین صادرکننده و یکی از تولیدکنندگان بزرگ منطقه برای تامین کالاهایی مورد نیاز کشورهای همسایه باشد.
وی اضافه کرد: باتوجه به اینکه هدف اصلی اقتصاد مقاومتی تکیه بر منابع داخلی و تولید درونی است منطقه آزاد سیستان می تواند این اهداف را به خوبی محقق کند.
**پیش بینی کالاهای وارداتی و صادراتی
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان خاطر نشان کرد: به دلیل وجود منابع غنی سنگ آهن در افغانستان پیش بینی شده این ماده معدنی برای واردات استفاده شود.
حجازی نیا بیان کرد: ذغال سنگ نیز یکی دیگر از محصولات مورد نظر برای واردات به کشور از طریق افغانستان است.
وی اظهار داشت: با توجه به توان بیشتر افغانستان در دامداری نسبت به کشاورزی، می توان از چرم این کشور برای واردات استفاده کرد.
وی ادامه داد: مطالعاتی برای پخت آهک در منطقه و صادرات آن به هندوستان برای تولید فولاد انجام شده است.
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان افزود: تولید کاشی در منطقه سیستان و صادرات آن یکی دیگر از برنامه های منطقه آزاد است.
حجازی نیا تصریح کرد: در برخی موارد می توان مواد اولیه را به منطقه وارد و پس از فراوری، آنها را به کشورهای دیگر صادر کرد که با توجه به معافیت مالیاتی این امر به نفع سرمایه گذاران است.
وی خاطر نشان کرد: برای بهبود معیشت مردم می توان اجازه داد تا برخی کالاها به عنوان کالای همراه با مسافر وارد شود که از سود بازرگانی معاف است و تنها در منطقه امکان فروش آن وجود دارد.
وی بیان کرد: برخی کالاها نیز به صورت عبوری از کریدوری که منطقه آزاد سیستان در آن قرار می گیرد عبور خواهند کرد که می توان از آنها عوارض گرفت.
**درآمدزایی منطقه آزاد
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان اظهار داشت: منطقه آزاد سیستان می تواند با درآمد زایی و ایجاد اشتغال بار زیادی را از دوش کشور بردارد.
حجازی نیا افزود: دریافت عوارض از کالاهای وارداتی تا ۱۵درصد یکی از درآمدهای بسیار بالای منطقه خواهد بودکه در زمینه زیرسازی خود منطقه و بخش های دیگر سیستان هزینه می شود.
وی ادامه داد: فروش زمین های موجود در منطقه آزاد به افراد سرمایه گذار یکی دیگر از درآمدهای این منطقه محسوب می شود.
وی تصریح کرد: دریافت عوارض از کالاهای همراه مسافر نیز از دیگر منابع درآمدی مناطق آزاد است.
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان خاطر نشان کرد: شماره گذاری خودروهای وارداتی، انبارداری، تخلیه و بارگیری و ثبت شرکت ها از سایر درآمدهای منطقه آزاد خواهد بود.
حجازی نیا اظهار داشت: وجود معافیت مالیاتی در مناطق آزاد باعث می شود تا درآمدزایی در آن منطقه و مناطق همجوار افزایش یابد.
وی بیان کرد: براساس قانون، واگذاری زمین در منطقه آزاد به سرمایه گذاران خارجی ممکن است اما در ایران اسلامی به افراد خارجی تنها زمین به صورت اجاره ای واگذار می شود.
وی ادامه داد: یکی دیگر از مواردی که باعث درآمد زایی مناطق آزاد می شود عدم نیاز به ویزای اتباع خارجی برای ورود به این مناطق است.
** ایجادمنطقه آزاد سبب امید و اشتغال در منطقه سیستان می شود
معاون استاندار سیستان و بلوچستان و فرماندار شهرستان ویژه زابل به خبرنگار ایرنا گفت: یکی از مزیت های منطقه سیستان وضعیت جغرافیایی آن و همجواری با کشور افغانستان است که باید به بهترین شکل از آن استفاده کرد.
هوشنگ ناظری ادامه داد: با توجه به شرایط منطقه و مشکلات متعدد ناشی از حدود ۲۰ سال خشکسالی، ایجاد منطقه آزاد در سیستان می تواند عامل موثری در افزایش امید به زندگی و اشتغال باشد.
وی اظهار داشت: منطقه سیستان راه ورود و خروج کالا از کشورهای آسیای میانه به خاورمیانه و اروپا است و می تواند به عنوان بار انداز کالا نقش خود را ایفا کند.
وی تصریح کرد: منطقه آزاد سیستان در واقع مکمل نقش منطقه آزاد چابهار بوده و این ۲ منطقه می توانند زنجیره ای از فعالیت های اقتصادی و ترانزیتی را در سطح استان ایجاد کنند.
فرماندار زابل خاطرنشان کرد: بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران اسلامی دروازه ورود کالا به کشور است و وجود منطقه آزاد در سیستان می تواند کمک بسیار خوبی برای ادامه چرخه حمل و نقل کالا باشد.
ناظری افزود: همچنین ایجاد منطقه آزاد در سیستان می تواند چهره محرومیت آن را زدوده و امیدی تازه به مردم این منطقه بدهد.
وی بیان کرد: پس از انسداد مرز و افزایش بیکاری، بسیاری از مردم منطقه به سایر نقاط کشور مهاجرت کردند و معضلات اجتماعی در منطقه سیستان افزایش یافت.
معاون استاندار سیستان و بلوچستان ادامه داد: ایجاد منطقه آزاد در سیستان می تواند جمعیت مهاجرت کرده را به این منطقه بازگرداند و نیز با توسعه کار و اشتغال سبب کاهش معضلات اجتماعی در منطقه شود.
فرماندار زابل تصریح کرد: ایجاد منطقه آزاد در سیستان همچنین زمینه ساز رشد و توسعه سایر شهرها در استانهای مجاور خواهد شد و سیستان را به دروازه توسعه کشور تبدیل می کند.
ایجاد منطقه آزاد در سیستان با رویکردی متفاوت نه تنها باعث بهبود وضعیت زندگی مردم منطقه که به دلیل خشکی دریاچه هامون و از بین رفتن کشاورزی و دامداری و صید و صیادی در وضعیت نامطلوبی به سر می برند، می شود بلکه توسعه اقتصادی کشور در ابعاد مختلف را نیز به دنبال دارد.
