موزه ها به عنوان نمایشگاهی از داشته های تاریخی، فرهنگی، هویتی و ادبی هر ملت، اهمیت بسزایی در ترسیم چهره ملی و بین المللی آن ملت و معرفی هویت آبا و اجدادی آنها داشته و می توان از موزه به عنوان دریچه ای رو به چشم انداز توسعه گردشگری فرهنگی یاد کرد.
مرزنیوز به نقل از ایرنا:
گردشگری فرهنگی را به مطالعه جاذبه‌های فرهنگی به قصد جمع آوری اطلاعات جدید و تجربیات به منظور برآوردن نیازهای فرهنگی اطلاق می شود و گردشگر فرهنگی کسی است که به دنبال جستار هویت، فرهنگ و تاریخ یک کشور یا منطقه در آثار تاریخی و اشیای قدیمی بر جای مانده از قرون گذشته آن ملت و مردم کنکاش می کند.
بر اساس اعلام سازمان گردشگری جهانی، معادل ۳۷ درصد از گردشگری جهانی را گردشگری فرهنگی تشکیل می‌دهد که سالانه ۱۵ درصد نیز رشد دارد.
گردشگری فرهنگی یکی از انواع متنوع گردشگری است که گروه وسیعی از گردشگران را دربرمی گیرد و به دلیل نقش مهمی که در حفظ فرهنگ و تاریخ اجتماعات داراست، شایسته توجه ویژه ای است.
در قالب گردشگری فرهنگی توجه به اماکن تاریخی، یادبودها، موزه‌ها و نگارخانه‌ها فراوان و در اولویت است؛ البته باید به این نکته توجه کرد که این گردشگری صرفا شامل مصرف محصولات فرهنگی گذشته نیست، بلکه مصرف فرهنگ معاصر یا شیوه زندگی یک اجتماع یا منطقه را هم دربرمی گیرد بنابراین، گردشگری فرهنگی هم گردشگری میراث و هم گردشگری معاصر است.
در این میان موزه ها به دلیل تنوع و تعددی که در برخورداری از اشیا، آثار و اسناد تاریخی بر جای مانده از دوران های کهن، آن هم در فضایی به مراتب محدودتر نسبت به آثار و بناهای تاریخی در گستره یک منطقه دارند، بیشتر مورد توجه گردشگران و تاریخ دوستان و جویندگان فرهنگ هستند.
موزه به عنوان قویترین بخش و نشانه حامل فرهنگ گذشته در نزدیکی دو مفهوم گردشگری فرهنگی و توسعه فرهنگی قدرت نقش آفرینی بالایی دارد زیرا گردشگرانی هستند که تاریخ را از دریچه فرهنگ مورد توجه قرار می دهند و این گروه همان گردشگران فرهنگی نام دارند.
به عقیده کارشناسان و صاحبنظران، گردشگری فرهنگی می‌تواند دریچه‌های نوینی از شناخت و توسعه پایدار را برای جوامع به همراه داشته باشد.
اگر فرهنگ را دستاورد انسان در گذر زمان و میراث هر جامعه بدانیم توسعه فرهنگی را می توان درک ریشه ها، کشف هویت و دریافت استمرار تاریخی تعریف کرد.
توسعه فرهنگی جامعه امروز را با میراث گذشته پیوند می دهد و این پیوند و وحدت موجب اعتماد به نفس، قدرت و احترام نسبت به زبان، هنر و سایر عناصر فرهنگی جامعه می شود و حرکت به سوی آینده را قدرتمندتر و پربارتر می کند.
توسعه فرهنگی به تنهایی اتفاق نمی افتد بلکه وجود ساختاری مستحکم برای معرفی و نشان دادن نشانه های گذشته با تدبیر و ظرافت در برابر نسل جوان را می طلبد.
در این بین معرفی این فرهنگ و تاریخ به گردشگران و توسعه گردشگری فرهنگی نیز به خوبی محقق می شود و از این زاویه انواع موزه ها، بناها، آثار تاریخی و کتابخانه ها می توانند نقشی تاثیرگذار و اجتناب ناپذیر را در توسعه فرهنگی و توسعه گردشگری فرهنگی به نمایش بگذارند.
*ظرفیت غنی ایران در گردشگری فرهنگی
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: سرزمین ایران مملو از جاذبه های تاریخی، ظرفیت های فرهنگی، آثار و اشیای تاریخی و صدها موزه بزرگ و قابل توجه است.
محمد محب خدایی بیان کرد: ایران از نظر وجود جاذبه های تاریخی جزو ۱۰ کشور برتر دنیاست و این جایگاه نشان از ظرفیت های بالفعل و بالقوه در جذب گردشگر دارد.
وی با بیان اینکه باید برای توسعه صنعت گردشگری برنامه ریزی موثر و اجرایی صورت گیرد، افزود: افزایش بهره وری و توسعه گردشگری دو راهبرد اصلی در قالب سند گردشگری ایران است که در دست پیگیری است.
وی تصریح کرد: در حوزه تدوین راهبرد برای صنعت گردشگری هنوز با ضرورتها فاصله وجود دارد لذا باید دانست گردشگری صنعتی است که قرار است جایگزین صنعت نفت شود اما به اندازه لازم به گردشگری بها داده نمی شود.
وی با اشاره به نامگذاری امسال به نام سال حمایت از کالای ایرانی گفت: فرهنگ و آداب و رسوم ایرانی و محصولات ایجاد شده و حاصل آن که صنایع دستی بخشی از آن است، می تواند امسال با نگاه اولویت دارتری نسبت به گذشته مورد توجه قرار گیرد.
وی تاکید کرد: می توان امسال در کنار حضور گردشگران برای بازدید از همه جاذبه های تاریخی، فرهنگی و طبیعی، صنایع دستی را به عنوان نمادی از هنر ایرانی عرضه کرد.
*خراسان خطه غنی فرهنگ ایران زمین
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز معتقد است: این استان با توجه به سابقه بلند تاریخی و فرهنگی که داراست در حوزه فرهنگ ایران زمین بسیار غنی و ثروتمند است.
ابوالفضل مکرمی فر بیان کرد: گردشگری فرهنگی در خراسان رضوی باتوجه به تعدد و تنوع موزه ها و آثار تاریخی، ظرفیتی فراوان و جاذبه هایی انکارناشدنی دارد و سالانه حداقل یک سوم گردشگران خارجی ورودی به کشور که وارد این استان می شوند، به بازدید از موزه ها، آثار تاریخی و بناهای فرهنگی آن می پردازند.
وی با اشاره به اینکه گردشگران اروپایی علاقه و توجه فراوانی به بازدید از آثار تاریخی و موزه ها دارند، افزود: تاریخ، تمدن، هنر و صنعت اجداد و نیاکان ما که در موزه ها، معماری آثار تاریخی و مهندسی بناهای کهن به چشم می خورد به شدت موجب شگفتی گردشگران خارجی می شود به طوری که اکثر غریب به اتفاق آنان به این تحیر و شگفتی خود اشاره می کنند.
وی با بیان اینکه موزه ها به عنوان نماد بخشی از آیین، فرهنگ، تمدن و سنتها در یک منطقه و کشور در حقیقت آیینه تمام نمایی از هویت هستند، افزود: امروزه گردشگران و علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ به موزه ها به عنوان مهمترین مجموعه های نمایش دهنده مستندات تاریخی و فرهنگی اقوام نگاه می کنند و وجود موزه های غنی و دارای اقلام تاریخی و فرهنگی از اهمیت بالایی برای جذب این دسته از گردشگران برخوردار است.
وی ادامه داد: در حوزه گردشگری فرهنگی در حقیقت موزه ها و مجموعه های فرهنگی و تاریخی بخشهای مهمی هستند که وجود آنها الزامی برای معرفی هرچه بهتر و مفیدتر هویت و پیشینه اجداد ما است.
*موزه ها خوراک ذهن کنجکاو گردشگران
رئیس موزه بزرگ خراسان نیز با اشاره به غنای فرهنگی و تاریخی موزه ها در خراسان رضوی گفت: موزه های این خطه به لحاظ کیفی و کمی از جایگاه خوبی در کشور برخوردارند و خوشبختانه میزان رضایت گردشگران و بازدیدکنندگان آنها بسیار زیاد است.
محمد رکنی در خصوص تاثیر موزه ها بر افزایش ماندگاری گردشگران نیز گفت: بازدید از موزه های موجود در مناطق مختلف ذهن کنجکاو گردشگر در خصوص پاسخ به پرسش های مطرح شده در اثر بازدید از موزه های تاریخی، تخصصی را فعال می کند و همین امر وی را به سمت گردشگری هوشمندانه از آثار، بناها و اماکن گردشگری و تاریخی سوق می دهد.
وی اظهار کرد: بخشی از گردشگران به شرط فراهم بودن امکانات لازم برای دریافت اطلاعات کامل و صحیح از منطقه، زمان بیشتری را صرف می کنند و همین امر موجب افزایش ماندگاری آنان می شود.
رکنی ادامه داد: در کشورهای کمتر توسعه یافته موزه ها به عنوان یک ضرورت شناخته نمی شوند، کمبود اعتبارات لازم در این زمینه، فقدان نیروهای تخصصی در موزه ها اعم از موزه دار و راهنمای موزه و روزآمد نشدن طرح محتوایی موزه ها با توجه به شرایط زمانی از مشکلاتی است که در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران قابل مشاهده است.
*خراسان دارنده رتبه دوم کشور در موزه داری
رئیس گروه موزه های اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز اظهار کرد: این استان با ۷۳ موزه تخصصی، مردم شناسی، سایت موزه و غیره، پس از استان تهران، رتبه دوم کشور در برخورداری از شمار موزه ها را داراست.
محمدرضا پهلوان با بیان اینکه موزه های استان ۲۰ هزار شیء تاریخی مربوط به ادوار پیش از اسلام، اسلامی و معاصر را در خود جای داده، افزود: از کل موزه های استان ۲۰ موزه زیر پوشش و تحت نظر اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار دارد.
وی افزود: ۱۴ موزه از این تعداد را موزه های مردم شناسی تشکیل می دهد که به دلیل به نمایش گذاشتن زندگی و فرهنگ کار و فعالیت در دوره های تاریخی مختلف و نیز به تفکیک هر منطقه می تواند اطلاعات فراوانی را به بازدیدکنندگان ارائه دهد.
وی افزود: این موزه ها به بهترین شکل ممکن سبک زندگی و فعالیت مردم بومی را در جای جای استان نشان می دهد، این ویژگیها موجب جذابیت فراوان برای گردشگران و نیز نسل جوان شده است.
وی گفت: پنج موزه تخصصی شامل آرامگاه فردوسی، آرامگاه نادری، موزه بزرگ خراسان، موزه باستان شناسی گناباد و موزه نجوم نیشابور که هر کدام در جایگاه خود و با توجه به خدمات، اطلاعات و آگاهی هایی که به بازدیدکنندگان ارائه می دهند، دارای جذابیت فراوانی هستند.
وی بیان کرد: هم اینک سه سایت موزه شامل بندیان، شادیاخ و توس در خراسان رضوی میزبان علاقه مندان و گردشگران داخلی و خارجی هستند.
پهلوان افزود: ۱۴ موزه نیز شامل موزه فرش، اسناد، تاریخ، و غیره متعلق به آستان قدس رضوی است و بقیه موزه ها متعلق به دستگاه ها و سازمان های مختلف است.
*هر شهر، یک موزه
پهلوان ادامه داد: شعار این اداره کل در حوزه توسعه موزه ها به عنوان نماد هویت و تاریخ خطه خراسان رضوی تحت عنوان ‘هر شهر، یک موزه’ در دستور کار است.
رئیس گروه موزه های اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی گفت: در این راستا امسال پنج موزه جدید مردم شناسی در همین تعداد شهرستان استان راه اندازی می شود که با این حساب مجموعا ۱۸ شهرستان استان دارای موزه می شوند.
وی با بیان اینکه شعار شورای بین‌المللی موزه‌ها (ایکوم) امسال ‘مردمان نو، رویکرد نو’ است که با هدف گذاری و توجه به موزه های در هم تنیده یا همان موزه های مردم شناسی تعیین شده، افزود: این شعار با نگاه ویژه به انسان شناسی و فرهنگ، انتخاب و اعلام شده که خوشبختانه در این زمینه در خراسان رضوی کار فراوانی شده است.
پهلوان تاکید کرد: توجه به موزه ها و توسعه آن می تواند در حفظ، ماندگاری و معرفی هویت تاریخی و فرهنگ ملت ایران به گردشگران خارجی و نیز خودشناسی و اعتماد به نفس جوانان ایرانی تاثیر بی نظیری داشته باشد.
*نمایش تاریخ ایران در وسعت ۱۸ هزار مترمربع
وی با بیان اینکه موزه خراسان بزرگ در زمینی به وسعت ۴۹۰۰ مترمربع در ۱۳ طبقه و فضایی در مجموع به وسعت ۱۸ هزار مترمربع بنا شده است، افزود: این موزه با چنین کیفیتی قرار بود پیش از انقلاب در محل پارک ملت مشهد راه اندازی شود اما با اهدای زمین از سوی شهرداری این مرکز نمایش تاریخ و هویت ایرانی در پارک کوهسنگی مشهد برپا شد.
پهلوان بیان کرد: نقشه ساختمان موزه که طراحی آن برگرفته از کاخ خورشید در کلات نادری است توسط دکتر محمدامین میرفندرسکی انجام شد که در زمان پیشرفت ۳۰ درصدی پروژه موزه، دار فانی را وداع گفت و موفق نشد حاصل نهایی هنر و طراحی خود را ببیند.
وی گفت: موزه بزرگ خراسان یکی از ۱۳ موزه منطقه ای در ایران است و بزرگترین موزه کشور محسوب می شود.
وی ادامه داد: تجهیزات حفاظتی، ویترین های نگهداری، امکانات امنیتی و حفاظتی این موزه مطابق با آخرین استانداردهای روز دنیاست و در این زمینه هیچ موزه ای در کشور به پای موزه خراسان بزرگ نمی رسد.
وی گفت: وجود کارگاه و آزمایشگاه مرمت تخصصی اشیای تاریخی در این موزه با امکان قرنطینه و مرمت فوری اشیاء و آثار تاریخی یکی از ویژگیهای مهم ترکیب بندی و تجهیزات آن است.
