اختلاف های فزاینده ی مصر و عربستان سعودی در مورد تحولات منطقه یی به ویژه سوریه و یمن یکی از مهمترین کانون های بررسی و تحلیل رسانه های عربی طی روزهای گذشته بوده است.
مرزنیوز به نقل از «عبدالفتاح السیسی» رییس جمهوری مصر، در روزهای نخست روی کار آمدن با شعارهایی چون «امنیت کشورهای عربی حوزه ی خلیج فارس جزیی از امنیت ملی مصر است» و «به هیچ قدرتی اجازه ی دست درازی به جهان عرب را نمی دهیم» بر همسویی و همگرایی با کشورهای عربی و در راس آن ها عربستان تاکید می کرد اما وی اکنون در بسیاری از مسایل منطقه یی جهت گیری های متفاوت با سعودی ها در پیش گرفته است.
با نگاهی به موضع گیری ها و تحرک تازه ی مقام های مصر درباره ی تحولات منطقه می توان گفت قاهره در کنار حفظ پیوندهای گذشته و بهره گیری از مزیت های مناسبات گسترده با دوستان حاشیه ی خلیج فارس، در صدد نزدیکی با کشورهایی است که در زمینه ی تحولات منطقه یی دیدگاهی مخالف ریاض دارند. اختلاف های ریاض و قاهره درباره ی مسایل مختلف منطقه یی به ویژه پس از مرگ «عبدالله بن عبدالعزیز» پادشاه پیشین عربستان، بیش از پیش شده است.
به عنوان یکی از نشانه های گسترش این شکاف ها، چند روز پیش «احمد القطان» سفیر عربستان در مصر به بهانه ی درگیری کلامی با «احمد السید النجار» رییس شورای اداری موسسه ی «الاهرام»، قاهره را ترک کرد.
این گزارش دربردارنده ی مهم ترین محور تحلیل هایی است که در رسانه های عربی درباره ی اختلاف های مصر و عربستان در زمینه ی مسایل منطقه یی منتشر شده است.
** اختلاف عربستان و مصر درباره ی سوریه و یمن
روزنامه های «رای الیوم»، «الحیات»، «الصدی البلد» و تارنمای «البدیل » و شبکه ی «الجزیره» از رسانه هایی بودند که اختلاف عربستان و مصر درباره ی بحران سوریه و یمن را مورد بررسی قرار دادند.
روزنامه ی رای الیوم چاپ لندن بیست و هفتم مهر در سرمقاله اش نوشت: اینکه القطان سفیر عربستان، قاهره را با خشم ترک کرد نشان دهنده ی تنش در روابط ۲ کشور در بسیاری از موضوع های مهم منطقه یی است که این ۲ کشور درباره ی آن اختلاف نظر ریشه یی دارند. اگر چه سفارت عربستان در قاهره بیانیه یی را منتشر کرده و از ژرفای روابط میان ۲ کشور سخن به میان آورده است اما این بیانیه خرسند کننده نیست زیرا بسترهای ارتباطی میان ۲ کشور در بالاترین سطح بسته شده و تاخیر سفر «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان یا تعلیق این سفر که قرار بود در راه بازگشت از واشنگتن در ماه پیش صورت گیرد مهمترین دلیلی است که از تنش میان ۲ کشور حکایت دارد.
به نوشته ی رای الیوم، دولت مصر در سیاست های خود درباره ی یمن و سوریه با عربستان اختلاف های بسیاری دارد و مخالفت مصر با ارسال نیروهای زمینی به جنگ یمن در چارچوب ائتلاف کشورهای عربی به سردمداری عربستان نخستین بروز تقابل دیدگاه ۲ کشور درباره ی یمن بود. در این فضا، دیدار «علی مملوک» رییس دستگاه اطلاعاتی سوریه با مسوولان مصری در قاهره نیز پیام های سختی برای مقام های سعودی دربرداشت.
روزنامه ی رای الیوم افزود: باقی ماندن اسد در راس قدرت خط قرمزی برای مقام های ریاض قلمداد می شود و آنان نمی توانند با این مساله کنار بیایند به ویژه اگر تایید اسد در مسند قدرت در مصر صورت گیرد؛ کشوری که عربستان بیش از ۲۰ میلیارد دلار به آن کمک مالی کرده است. مدت ها است که «عادل الجبیر» وزیر امور خارجه ی عربستان از حتمی بودن کنار گذاشتن اسد صحبت می کند و مدعی است که وی در آینده ی سوریه هیچ نقشی نخواهد داشت.
به نوشته ی رای الیوم، خط قرمزهای عربستان برای مقام های مصر به خط سبز تبدیل شده و استقبال قاهره از عملیات نظامی روسیه در سوریه به سبزی آن افزوده است. همین رویکرد باعث شد کاسه ی صبر سعودی ها لبریز شود و سفیر این کشور با خشم و قهر قاهره را ترک کند. رای الیوم با طرح این پرسش که چه هنگامی القطان به قاهره بازخواهد گشت، نوشت: نمی توان پاسخ مناسبی در این باره ارایه کرد اما حمله ی شدید رسانه های مصری به عربستان و سیاست های این کشور نشان از آن دارد که حضور وی در ریاض به درازا خواهد کشید.
«احمد ابوزید» سخنگوی وزارت امور خارجه ی مصر، درباره ی حضور نظامی روسیه در سوریه و اختلاف دیدگاه ریاض و قاهره درباره ی ماندن یا رفتن اسد، بیست و پنجم مهر به روزنامه ی الحیات چاپ لندن گفته است که درباره ی چارچوب نشست ژنو یک اختلافی میان قاهره و ریاض دیده نمی شود اما مساله ی ماندن یا رفتن اسد باید به دست مردم سوریه مشخص شود.
روزنامه ی صدی البلد مصر هفدهم مهر در گزارشی به قلم «نادر سمیر» آورد: اختلاف های سیاسی و بحران پنهانی روابط مصر و عربستان به طور کلی درباره ی پرونده سوریه و به طور ویژه دخالت نظامی روسیه در این کشور وجود دارد. مسوولان ریاض و قاهره منکر این اختلاف نیستند اما در برابر رسانه ها آن را علنی نمی کنند. این روابط که پس از برکناری «محمد مرسی» رییس جمهوری پیشین مصر، به اوج خود رسید در بسیاری از زمینه ها دارای شکاف های بسیاری است که رسانه ها چیز زیادی درباره ی آن نمی دانند.
سمیر ادامه داد: پس از ورود روسیه به سوریه و حمله ی این کشور به تروریست های داعش، مصر این حمله ها را مورد تایید قرار داده و «سامح شکری» وزیر امور خارجه ی مصر، هدف از حضور روسیه در سوریه را وارد کردن ضربه به داعش دانسته و بر آن مهر تایید زده است. همچنین، رسانه ها گزارش کردند که در سفر پنجم شهریور السیسی به روسیه وی افزون بر دیدار با «ولادیمیر پوتین» رییس جمهوری روسیه با «عبدالله دوم» پادشاه اردن و «شیخ محمد بن زاید آل نهیان» ولیهعد امارات در مسکو دیدار کرده و خواستار حل سیاسی بحران سوریه شده است.
به گزارش صدی البلد موافقت مصر با حمله ی روسیه به داعش در سوریه عربستان را ناخرسند کرد. این کشور تلاش کرد در شورای همکاری خلیج فارس بیانیه یی را منتشر و حمله های روسیه به تروریست ها را محکوم کند اما امارات و عمان با صدور این بیانیه مخالفت کردند.
«فواز جرجس» تحلیلگر لبنانی، سیزدهم مهر به شبکه ی خبری الجزیره گفت: رویکرد کشورهای عربی درباره ی سوریه از آغاز اختلاف های ژرفی را شاهد و این مساله در اتحادیه ی عرب نیز آشکار بود. عربستان و قطر نظام سوریه را عامل بحران معرفی می کردند و کنارگذاشتن اسد را تنها راه حل تنش های سوریه می دانستند اما کشورهایی نظیر عراق، الجزایر و مصر از نظام سوریه طرفداری کردند. اکنون نیز دخالت روسیه در سوریه سبب شده تا موضع کشورهای عربی درباره ی سوریه آشکارتر شود. در این شرایط مصر از سوریه پشتیبانی می کند و خواستار حفظ حاکمیت سوریه، دولت و ارتش این کشور است.
به نوشته ی سیزدهم شهریور تارنمای «البدیل» مصر، نزدیکی مصر و روسیه یکی از مسایلی است که اختلاف میان ریاض و قاهره را تشدید کرده است. به نوشته ی این تارنما، به تازگی موضع گیری یکسان مصر و روسیه درباره ی یمن و سوریه سبب نزدیکی این ۲ کشور شده است. سفر السیسی به روسیه و افزایش سطح روابط اقتصادی و امضای قراردادهای نظامی نیز در این راستا ارزیابی می شود. این در حالی است که روابط روسیه و عربستان به سمت تنش بیشتر پیش می رود به طوری که اختلاف مسکو و ریاض بر سر تحولات سوریه و یمن به اوج خود رسیده است.
البدیل افزود: موضع قاهره درباره ی یمن هم یکی از مواردی است که اختلاف مصری ها و سعودی ها را در پی داشته است. با وجود اینکه قاهره به ائتلاف عربستان در حمله به یمن پیوسته است اما در موضع گیری خود مردد است و در این حمله به طور فعال به عربستان کمک نمی کند. در برابر، مصری ها از هیات مخالفان «عبدربه منصورهادی» رییس جمهوری فراری یمن در قاهره استقبال کرده اند.
** حمایت عربستان از «اخوان المسلمین» و نارضایتی دولتمردان مصر
روزنامه های رای الیوم، تارنمای البدیل و «الموجز» در بخشی از گزارش خود به حمایت ریاض از اخوان المسلمین مصر و ناخرسندی مقام های قاهره از این مساله پرداختند.
به نوشته ی بیست و هفتم مهرماه روزنامه ی رای الیوم، مقام های مصر بر این باورند که بزرگترین اشتباهی که ریاض مرتکب شده حمایت پادشاه تازه ی عربستان از جنبش اخوان المسلمین مصر، دشمن درجه یک حکومت السیسی است. در این ارتباط، نزدیکی عربستان به ترکیه و قطر که حامیان اصلی اخوان المسلمین به شمار می روند در واقع نوعی انقلاب علیه سیاست پادشاه پیشین سعودی به شمار می آید که سر سازش با این گروه را نداشت.
به نوشته ی سیزدهم شهریورماه البدیل، قاهره از نزدیکی عربستان به قطر و ترکیه به عنوان پشتیبانان اصلی گروه های اخوان المسلمین در منطقه ناخرسند است. ریاض با توجه به اینکه به خوبی می داند پرونده ی اخوان المسلمین از نظر قاهره بسته شده بازهم می خواهد با پرداختن به این پرونده به عنوان اهرم فشاری علیه نظام مصر استفاده کند.
به نوشته ی البدیل، اختلاف مصر و عربستان فقط به یمن و سوریه محدود نمی شود بلکه این ۲ کشور در لیبی هم به طور کلی اختلاف نظر دارند. مقام های مصر حمله به گروه های مسلح و هدف قراردادن تروریست ها در لیبی را ضروری و این مساله را سبب تقویت «خلیفه حفتر» فرمانده کل ارتش لیبی می دانند. این در حالی است که عربستان با این موضع مصر مخالف است.
تارنمای الموجز مصر بیست و پنجم مهر در گزارشی به قلم «مصطفی برکات» نوشت: حالتی از سردرگمی بر رابطه ی مصر و عربستان حاکم شده است. مقاله ها و گزارش های مطبوعاتی هدفشان انفجار روابط تنگاتنگ و تاریخی این ۲ کشور است. پرسش های بسیاری ذهن شهروندان را درباره ی آینده ی ۲ بال جهان عرب یعنی عربستان و مصر مشغول کرده است. برخی نگرانند روابط رو به بحرانی شدن پیش رود. در این میان برخی از جمله اخوان المسلمین در کمین نشسته اند و منتظرند که با دور شدن این ۲ کشور فرصت تاریخی فراهم شود و طرح های خود را در منطقه پیاده کنند.
**تضاد ریاض و قاهره در طرح تشکیل نیروی عربی مشترک
شکاف بین ریاض و قاهره بر سر تشکیل نیروی عربی مشترک از جمله موضوع هایی بود که در کانون توجه روزنامه ی صدی البلد قرار گرفت. این روزنامه در گزارش هفدهم مهرماه خود به اختلاف مصر و عربستان سعودی در این زمینه پرداخته است.
طرح تشکیل نیروی عربی مشترک نقشه راهی بود که مصری ها در نشست «شرم الشیخ» پیشنهاد و همه ی کشورهای عربی با آن موافقت کردند. این در حالی است که مصر و عربستان در این باره اختلاف دیدگاه دارند. مصر بر این باور است که برای رویارویی با تهدیدهای منطقه یی تشکیل این نیرو لازم است این در حالی است که عربستان پس از درگیر شدن در یمن آمادگی شرکت در نیروی عربی مشترک را ندارد؛ نیرویی که از دید مصری ها نخستین ماموریت آن باید در زمینه ی مبارزه با تروریسم در لیبی، سوریه و دیگر کشورهای عربیِ مواجه با تروریسم تعریف شود.
با توجه به اختلاف نظر عمیق مصر و عربستان بر سر هدف ها و کارکردهای نیروی عربی مشترک، نشست وزیران امور خارجه و دفاع کشورهای عربی برای تشکیل نیروی مشترک تاکنون ۲ بار با فشار ریاض به برخی از کشورها به تعویق افتاده است.
