کمک به فقرا برای بعضی‌ها ژست است و برای بعضی دیگر دغدغه. یکی مثل گروه تروریستی داعش است که یک روز به فقرای موصل غذا می‌دهد و روز بعد چاه‌های نفت عراق را غارت می‌کند، تا به ثروت دوهزارو ٢٠٠ میلیاردی‌اش بیفزاید، یکی هم مثل «مویابی مویابی»
مرزنیوز به نقل از فرارو،جوان ٣٠ ساله اوگاندایی است که چون به‌خاطر یک دوچرخه از مرگ نجات یافت، کمپین «دوچرخه علیه فقر» را راه انداخته تا همه هم‌وطنانش را صاحب دوچرخه کند. قصد و نیت هرچه باشد وجود ١,٤ میلیارد نفر زیر خط فقر در جهان، یکی از واقعیت‌های دنیای امروز است که کاهش آن تبدیل به یکی از اهداف نهادهای ملی و بین‌المللی شده. درحال‌حاضر اهمیت معضل فقر به‌قدری است که امسال جایزه نوبل اقتصاد به «انگس دیتون»، اقتصاددان اسکاتلندی، برای تحلیل‌ها و تحقیقاتش در زمینه فقر و ثروت رسید.
روزی برای ریشه‌کنی فقر
هر سال در روز ١٧ اکتبر (٢٥ مهر) جهان مراسم روز ریشه‌کنی فقر را برگزار می‌کند. هر سال در این روز یک شعار و یک هدف تعیین می‌شود تا در طول سال تلاش‌ها در زمینه مبارزه با فقر در یک مسیر مشخص متمرکز شود. امسال شعار روز مبارزه با فقر «ساختن یک آینده پایدار: با هم برای پایان‌دادن به فقر و تبعیض» است و هدف سال پیش‌رو «ریشه‌کنی فقر در همه جای دنیا» در نظر گرفته شده که از نظر کارشناسان، هدفی بلندپروازانه محسوب می‌شود. بااین‌حال سازمان‌ملل متحد به‌عنوان متصدی برگزاری مراسم این روز، معتقد است این هدف با نصف‌شدن جمعیت زیر فقر در کل جهان تا سال آینده دست‌یافتنی است.
مجمع عمومی سازمان‌ملل متحد در ١٧ اکتبر ١٩٩٣ با تصویب قطع‌نامه ٤٧/١٩٦، این روز را روز ریشه‌کنی فقر تعیین کرد تا نشان دهد «ترویج آگاهی درباره نیاز برای ریشه‌کن‌کردن فقر و فلاکت در همه کشورها» باید در دستور کار همه اعضای سازمان‌ملل متحد قرار گیرد. علاوه بر این در نشست سران سازمان‌ملل متحد برای تعیین برنامه توسعه هزاره در سپتامبر سال ٢٠٠٠، مبارزه با فقر نیز به‌عنوان یکی از اهداف توسعه هزاره سوم مطرح شد. با وجود این، سازمان‌ملل می‌گوید درحال‌حاضر ٨٣٦ میلیون نفر از مردم دنیا در فقر شدید زندگی می‌کنند. سازمان‌ملل متحد درآمد ١,٢٥ دلار آمریکا در روز را خط فقر در نظر گرفته است که براساس این معیار، اکنون حدود یک‌پنجم مردم دنیا که در مناطق درحال‌توسعه زندگی می‌کنند، کمتر از ١.٢٥ دلار در هر روز درآمد دارند. اکثریت قریب‌به‌اتفاق مردمی که با درآمد کمتر از ١.٢٥ دلار در روز روزگار می‌گذرانند، متعلق به دو منطقه جنوب آسیا و کشورهای جنوب صحرای آفریقا هستند. همچنین سازمان‌ملل می‌گوید نرخ فقر بالا اغلب در کشورهای کوچک و آسیب‌دیده از جنگ وجود دارد و جنگ و فقر ناشی از آن تنها در سال ٢٠١٤ منجر به آواره‌شدن ٤٢هزار نفر در هر روز شده است. یکی دیگر از مسائلی که جهان امروز با آن روبه‌روست و در صورت حل‌نشدن، آینده جهان نیز به خطر خواهد افتاد، رشد کودکان در وضعیت فقر و نداری است. سازمان‌ملل متحد می‌گوید اکنون از هر هفت کودک زیر پنج سال در جهان، یک نفر به رشد کافی سنش نرسیده که این معضل در نتیجه فقر و به‌ویژه فقر مواد غذایی اتفاق افتاده است.
اندازه‌گیری فقر؛ چند چالش
فقر اغلب توسط سطح درآمد و مصرف سرانه یا درآمد و مصرف هر خانوار اندازه‌گیری می‌شود. از نظر سازمان‌ملل، کسانی که درآمد کمتر از ١,٢٥ دلار آمریکا در روز دارند، فقیر محسوب می‌شوند. بااین‌حال برخی معتقدند این معیار، فقر را آنچنان که باید نمایندگی نمی‌کند. مرکز آمار سازمان‌ملل متحد می‌گوید براساس معیار درآمد سرانه ١.٢٥ دلار، در ٢٠ سال گذشته کاهش قابل‌توجهی در عمق و شدت فقر شدید در کشورهای درحال‌توسعه اتفاق افتاده است. درواقع با درنظرگرفتن این معیار فقر درآمد شدید به‌طرز قابل ملاحظه‌ای از سال ١٩٨١ تاکنون کاهش یافته است، زیرا اگر در این سال تعداد کسانی که با چنین درآمد روزانه‌ای زندگی می‌کردند بیش از ١.٩ میلیارد نفر بود، اکنون این عدد به کمتر از ١.٤ میلیارد رسیده است.
اما به اعتقاد کارشناسان، این معیار این مسئله مهم را در نظر نمی‌گیرد که اکنون خط فقر دیگر درآمد ١.٢٥ دلار آمریکا در روز نیست، بلکه اکنون برای اینکه کسی بتواند زنده بماند باید درآمدی حداقل دو دلار در هر روز داشته باشد. رشد اقتصاد جهانی در طول این ٢٠ سال باعث شده خط فقر هم در کشورهای توسعه‌یافته و هم در کشورهای درحال‌توسعه تغییر کند. به‌علاوه، یکی از موضوعات مهم درباره فقر مسئله افزایش جمعیت است. برخی نظریه‌پردازان اقتصادی ازجمله «توماس مالتوس» معتقد بودند فقر مانع از رشد جمعیت است زیرا به‌خاطر نبود مواد غذایی لازم تمایل به زادوولد هم کم می‌شود اما داده‌های سازمان‌ملل متحد در این زمینه واقعیت دیگری را نشان می‌دهد. تا سال ٢٠٥٠، جمعیت جهان از ٩ میلیارد نفر بیشتر می‌شود و این جمعیت در کشورهای درحال‌توسعه ٢.٣ میلیارد نفر رشد خواهد داشت.
انتظار می‌رود جمعیت کشورهای درحال‌توسعه به ٧.٩ میلیارد نفر در سال ٢٠٥٠ برسد. در مقابل، انتظار می‌رود جمعیت مناطق توسعه‌یافته افزایش کمی داشته باشد و از ١.٢٣ میلیارد نفر به ١.٢٨ میلیارد نفر برسد. اگرچه اندازه‌گیری فقر مبتنی بر درآمد، حساس به رشد جمعیت است، تجزیه و تحلیل دقیق داده‌های سازمان‌ملل در زمینه فقر و جمعیت هیچ پشتیبانی برای این ادعای مالتوس که فقر و به‌ویژه نبود مواد غذایی مانع از رشد جمعیت می‌شود، فراهم نمی‌کند. نکته جالب اینکه اتفاقا بسیاری از خانوادههای با درآمد پایین فرزندان بیشتری به دنیا می‌آورند به این امید که تعداد زیاد کودکان که برای آنها نیروی کار محسوب می‌شوند، بتوانند تغییری در درآمد سرانه‌شان ایجاد کنند. دانستن اینکه فقر به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه شیوع بیشتری دارد و افزایش سریع جمعیت نیز در کشورهای در حال توسعه مورد انتظار است، اهمیت داشتن سیاست‌های مناسب برای ترویج رشد اقتصادی پایدار و تحول ساختار اقتصادی برای اطمینان از کاهش فقر برای همیشه را برجسته می‌کند.
از اقدامات فردی تا فشار به دولت
برای کمک به فقرا راه‌های زیادی وجود دارد و کمپین‌های زیادی هم در سراسر دنیا و حتی در کشور خودمان برای کمک به فقرا شکل گرفته است. رساندن مستقیم پول و کالا به دست نیازمندان یکی از مهم‌ترین این اقدامات است که طرفداران زیادی هم دارد و با گسترش رسانه‌های مجازی این شیوه آسان‌تر هم شده است. برای مثال اکنون بسیاری از مؤسسات خیریه سراسر جهان در فضای مجازی نیز فعالیت می‌کنند و گاهی کمک‌کردن به نیازمندان تنها ازطریق یک کلیک امکانپذیر است. با این وجود کمپین‌های زیادی نیز در سراسر جهان شکل گرفته است که به‌جای کمک مالی مستقیم به نیازمندان، سیاست‌گذاری در زمینه ریشه‌کنی فقر را هدف خود قرار داده‌اند. یکی از بزرگ‌ترین کمپین‌های موجود در زمینه ریشه‌کنی فقر «فراخوان جهانی برای اقدام علیه فقر» (The Global Call to Action Against Poverty) است.
این کمپین در سال ٢٠٠٥ با حدود ٣٨ میلیون نفر در بیش از ٧٥ کشور شروع کرد و تنها در طول یک سال ١٠ کشور و ٢٣ میلیون نفر دیگر در سراسر جهان به آن پیوستند. این کمپین در کنفرانس علیه فقر در ژوهانسبورگ اعلام موجودیت و از اول ژانویه ٢٠٠٥ رسما کار خود را شروع کرد. در طول ١٠ سال گذشته این کمپین به سرعت رشد کرده و اکنون به‌عنوان بزرگ‌ترین کمپین مبارزه با فقر در جهان شناخته می‌شود و درحال‌حاضر بیش از هزار سازمان عضو و میلیون‌ها طرفدار در سراسر جهان دارد. این کمپین در صفحه رسمی خود اعلام کرده است:« تنوع زیادی در میان اعضای ما وجود دارد، اما می‌دانیم اگر با هم کار کنیم مؤثر خواهیم بود. ما در تلاش برای رسیدن به توافق مطلق در سیاست‌هایمان نیستیم، اما می‌خواهیم به دولت‌های خود برای ریشه‌کن‌کردن فقر، کاهش چشمگیر نابرابری و رسیدن به اهداف توسعه هزاره فشار بیاوریم.»
این کمپین نماد ربان سفید را برای خود انتخاب کرده و هر سال در روز جهانی ریشه‌کنی فقر فعالیت‌های بسیاری را در این زمینه به انجام می‌رساند برای مثال در این روز هزاران نفر با ربان‌های سفید در کشورها دست به پیاده‌روی می‌زنند تا دولت‌هایشان را مجبور کنند که به موضوع فقر توجه کنند.یکی دیگر از کمپین‌های فعال در جهان برای مبارزه با فقر «فقر را به تاریخ تبدیل کنیم» (Make Poverty History) است. این کمپین در سال ٢٠٠٦ تشکیل شد. یکی از کارهایی که طرفداران این کمپین انگلیسی انجام می‌دهند فرستادن ایمیل به مقامات کشورشان است. این شیوه هیچ خرجی ندارد اما با این کار مسئولان دولتی متوجه اهمیت توجه به موضوع فقر در کشورشان می‌شوند.
طرفداران این کمپین تاکنون ٤٤٤هزار ایمیل در مورد فقر به نخست‌وزیر انگلیس فرستاده‌اند.اما یکی از جالب‌ترین کمپین‌های موجود علیه فقر در جهان کمپین «دوچرخه علیه فقر» است. این کمپین از دوچرخه برای افزایش دسترسی به منابع حیاتی، تسهیل همکاری جامعه و ایجاد مهارت‌های مدیریت مالی در میان کارآفرینان کم‌درآمد بهره می‌گیرد. کمپین دوچرخه علیه فقر در شرق آفریقا، به‌طور خاص با تمرکز بر منطقه گولو، در شمال اوگاندا فعالیت می‌کند، البته این کمپین قصد دارد خودش را گسترش دهد و این کار را در تمام آفریقا به انجام برساند. داستان این کمپین خیلی ساده است؛ «مویابی مویابی»، یک پسر اوگاندایی به مالاریا مبتلا می‌شود و با دوچرخه یکی از همسایگان به بیمارستان می‌رسد و از مرگ نجات پیدا می‌کند، اما همه کسانی که در این کشور زندگی می‌کنند چنین شانسی ندارند به همین دلیل دسترسی به این وسیله ساده تبدیل به هدف این پسر شد تا مردم کشورش را نجات دهد. امروز کسی که در اوگاندا دوچرخه داشته باشد به بیمارستان، آب سالم و کار دسترسی خواهد داشت. مویابی درحال‌حاضر در آمریکا زندگی می‌کند اما از سال ٢٠٠٧ که این کمپین را راه‌اندازی کرده است تاکنون تلاش‌های بسیاری را برای تهیه دوچرخه به هم‌وطنانش به انجام رسانده؛ تلاش‌هایی مثل دادن وام به اشخاص برای تهیه دوچرخه یا به کار گماشتن فقرا برای ساخت دوچرخه.
