سفر با خودروهای شخصی، گذشته از تحمیل ترافیک سنگین بر جاده های کشور، اقتصاد و دخل و خرج صنعت گردشگری را بیش از همه در مازندران، استانی با متنوع ترین جاذبه های طبیعی ، تاریخی و فرهنگی تحت الشعاع قرار داده است.
مرزنیوز به نقل از ایرنا:گردشگری در دنیای ماشینی امروز ، عنوان صنعت پاک را به خود اختصاص داده است ، صنعتی که با کمترین سرمایه گذاری بیشترین آورده را با خود به همراه دارد و مهم ترین نتیجه آن هم هدیه آرامش و ارتقا سلامت نه تنها به گردشگران ، بلکه به جامعه بشری است .
کارشناسان اقتصادی ، صنعت گردشگری را یک فرآیند تعریف می کنند که با مسافرت شروع می شود و گردشگر اقداماتی را قبل ، حین و بعد از سفر انجام می دهد که نتیجه آن کلید خوردن یک سفر جدید برای تجربه گردشگری دیگر است .
در این تعریف ، کسب اطلاعات ، برنامه ریزی و تعیین مسیر و مقصد به عنوان اقدام قبل از سفر ، طی مسیر تا مقصد، اقامت، دیدن جاذبه های مختلف و تفریح و تفرج، خرید کردن ، تعامل میزبان و میهمان و برنامه ریزی برای بازگشت از اقدامات حین سفر و مرور خاطرات ، درس آموزی و تجربه اندوزی به عنوان اقدامات بعد از سفر تلقی می شود.
بر اساس این تعریف ، گردشگری هنگامی شکل فرایند به خود می گیرد که گردشگر پس از بازگشت از سفر با مرور خاطرات خوش و تجارب شیرین سفر به انجام دوباره و چند باره سفر ترغیب شده یا دیگران را متقاعد به انجام سفر کند و در این صورت است که گردشگری به عنوان یک صنعت درآمدزا با کارکردهای چند گانه سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و غیره شکل می گیرد.
** ماشین سواری به جای گردشگری
یکی از الزامات صنعت گردشگری در تعریف استاندارد و پذیرفته شده آن ، تعریف تورهای گردشگری است که می تواند تجربه شیرین و خوشایندی را برای گردشگران با کمترین هزینه رقم بزند .
بر اساس تعریف سازمان جهانی جهانگردی ، ‘ تور’ به سفر از قبل تعیین شده گفته می شود که توسط کارگزاران متخصص یا همان آژانس های مسافرتی تهیه و در اختیار گردشگر قرار می گیرد.
در تعریف دقیق تر ، تور در صنعت گردشگری به مجموعه ای از عناصر سفر گفته می شود که لازم و ملزوم یکدیگر هستند و شامل حمل و نقل و جا به جایی ، اقامت ، تغذیه ، دیدن جاذبه ها و خرید سوغات با کمک عوامل اجرایی تور می شود.
این مدل از گردشگری ، نقطه مطلوبی است که بسیاری از کشورهای توسعه یافته مانند فرانسه ، ایتالیا ، کشورهای جنوب شرقی آسیا و حتی ترکیه ، همسایه غربی ما به آن دست یافته اند.
با اندکی جست و جو در سایت های گردشگری می توان رد پای تورگردانی را اگر چه ضعیف در بعضی مناطق گردشگری ایران مانند جزایر کیش و قشم ، شیراز ، مشهد و اصفهان مشاهده کرد ولی جای این نوع گردشگری متاسفانه در استان مازندران به عنوان مهم ترین کانون گردشگری ایران همچنان خالی است .
مازندران بر اساس آمارهای رسمی سالانه میزبان بیش از ۵۰ میلیون نفر شب مسافر و گردشگر است ولی بیش از ۷۰ درصد این گردشگران با خودروهای شخصی خویش و تحمل ساعت ها ترافیک سنگین و خستگی ناشی از آن وارد مازندران می شوند در حالی که تورهای چند روزه با بسته کامل ، شامل حمل و نقل ، اقامت، برنامه های تفریحی و بازدید از اماکن تاریخی و فرهنگی و جاذبه های طبیعی حتی با حساب سر انگشتی برای گردشگر بسیار ارزان تر از سفر با ماشین شخصی است.
به گفته مسئولان مازندران ، این استان تنها در نوروز امسال میزبان ۱۷ میلیون نفر شب گردشگر بود که بیشتر آنان بدون برنامه ریزی قبلی و حتی تدارک لازم وارد این استان شدند . نتیجه این نحوه سفر را می توان با اطراق این گردشگران در کوی و برزن و حاشیه خیابان ها و میادین یا پارک ها و همچنین مدرسه خوابی و بیتوته در اماکن متبرکه و بقاع امامزادگان مشاهده کرد .
شاید یکی از دلایل نبود تورگردانی در مازندران کم توجهی مسئولان ذیربط به این شکل از گردشگری است ، چرا که در سال های اخیر استانداردهایی در حوزه آموزش ، پذیرش در هتل ها و دفاتر اطلاع رسانی گردشگری استان در حال اجراست ، اما هیچ گونه استانداردی برای نوع سفر تعریف نشده است.
شاید بهترین عنوان برای گردشگری مازندران ، ‘ گردشگری دیمی ‘ باشد که نه تنها آورده قابل توجهی برای استان در پی ندارد ، بلکه سبب می شود تا گردشگران این استان را تنها به ساحل دریای خزر و جنگل های سرسبزش بشناسند و به دهها مورد جاذبه دیگر در حوزه طبیعت ، تاریخ ، فرهنگ ، آداب و رسوم و غیره توجهی نکنند .
** آژانس های مسافرتی ، متهمان ردیف اول
به اعتقاد کارشناسان ، سفر به مازندران از موارد عجیب و غریب گردشگری است که همه تمایل دارند با خودروهای شخصی خود به این استان بیایند به گونه ای که گویی از خانه های آپارتمانی در شهر به ویلای روستایی خود برای استراحت می روند .
یک کارشناس گردشگری در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : گردشگری با خودرو و یا وسائل حمل و نقل شخصی همه جای دنیا رواج دارد ، اما در حد استاندارد و معقول ولی آنچه در مازندران شاهد آن هستیم هیچ مشابهتی با روال دنیا ندارد.
زینب آقا داداشی علت اصلی گردشگری با خودروهای شخصی در مازندران را ضعف آژانس های مسافرتی دانست و افزود : با این که تورگردانی در بسیاری از نقاط کشور در حال رواج یافتن است و هر سال بهتر از قبل می شود ولی آژانس های مسافرتی هنوز در مازندران نتوانسته اند از ظرفیت های این استان که بسیار فراوان تر از سایر نقاط ایران است برای تورگردانی بهره بگیرند.
وی توضیح داد : این وضعیت نیز به فقدان رابطه مثبت و تعامل موثر میان آژانس های مسافرتی با هتل داران یا صاحبان اقامتگاهها باز می گردد که به جای همکاری و همراهی ، در رقابت با یکدیگر قرار دارند و اجازه نمی دهند گردشگری در قالب تور در مازندران شکل بگیرد.
این کارشناس گردشگری افزود : هتلداران به صورت لحظه ای با دیدن چند مسافر قیمت تخت ها و خدماتشان را بالا برده و یا هیچ برنامه ریزی برای جذب بیشترین مسافر ندارند و از طرفی آژانس های مسافرتی نیز در استان با توجه به وضع درآمدی خوب مردم ، بر مسافرت های خارجی تمرکز کرده و برای گردشگری استان قدمی بر نمی دارند.
آقا داداشی گفت : مردم همیشه به فکر بهترین مسافرت با کمترین هزینه و بیشترین استفاده از زمان هستند که هنوز در استان مازندران مرجعی برای یک کاسه کردن این مولفه ها پیشقدم نشده و البته عملا مسئول این امر متولیان گردشگری استان هستند.
او گردشگری با وسائل شخصی را برای حوزه درآمد سیستم حمل و نقل هوایی ، ریلی ، دریایی و زمینی استان آسیب زا دانست و افزود : بالا رفتن هزینه برای مسافران و همچنین افزایش هزینه برای استان از دیگر معایب گردشگری با خودروی شخصی است.
این کارشناس توضیح داد : وقتی تمرکز گردشگری استان بر سفر با خودروهای شخصی است ، هزینه جاده سازی و مرمت و نگهداری آن بشدت افزایش می یابد و هر سال بخش بیشتری از زمین های بکر استان باید برای حرکت چرخ این خودروها تبدیل به جاده شود ضمن این که در سوی دیگر ظرفیت بزرگی از حمل و نقل ریلی ، هوایی و دریایی بلااستفاده می ماند و به مرور زمان رو به ضعف می رود.
وی افزود : مثلا مازندران در حال حاضر سه فرودگاه دارد ولی تعداد پروازهای آن به گفته مسئولان کمتر از ۷۰۰ مورد آن هم در چند مسیر محدود است و یا راه آهن شمال که خود به تنهایی یک مسیر گردشگری ناب و تاریخی و طبیعی است با کمترین ظرفیتش مورد استفاده قرار می گیرد و در باره حمل و نقل دریایی حتی تاکنون فکری هم نشده است حال آن که مازندران بیشترین محدوده ساحلی دریای خزر را در اختیار دارد .
** انگشت اتهام آژانسی ها به سمت متولیان گردشگری
با این که کارشناسان گردشگری علت اصلی نبود تورهای گردشگری در مازندران را ضعف عملکرد آژانس های مسافرتی می دانند ولی مدیران این آژانس ها انگشت اتهام را به سمت مسئولان و متولیان حوزه گردشگری استان نشانه می روند .
مدیر یک آژانس گردشگری که خود استاد گردشگری در یکی از دانشگاههاست به خبرنگار ایرنا گفت : دلیل اصلی این که گردشگری در قالب تورگردی در مازندران شکل نمی گیرد این است که متولیان گردشگری استان به ارائه آمارهای بالا علاقه دارند و به این وضعیت عادت کرده اند و گردشگری را در قالب کمی در تعداد مسافر و نه به عنوان یک صنعت برای درآمد زایی ، می بینند.
مهدی حسین پور افزود : شکل و نوع گردشگری که در حال حاضر در استان مازندران رواج دارد تنها مسبب ترافیک در جاده ها و خیابان های شهرها ، آلودگی هوای استان ، اتلاف وقت ، عصبانیت مسافران و مردم ، خالی بودن هتل ها و پر بودن پیاده رو ها می شود و ظاهرا عزمی برای تغییر آن و ایجاد نگرش علمی نیست.
وی ادامه داد : تورگردی بهترین شکل گردشگری است که نه تنها هزینه های گردشگر را کاهش می دهد بلکه هزینه ها و استهلاک های محیط گردشگری نیز بشدت کم می کند.
به گفته این استاد دانشگاه ، تورگردی گردشگران را از سر درگمی نجات داده و بیشترین بازدید از جاذبه های گردشگری در آرام ترین محیط و در کمترین زمان را برای آنان فراهم می کند.
این مدیر آژانس مسافرتی که خود تجربه تورگردانی در کشورهای مختلف را دارد ، تاکید کرد : مسئولان گردشگری به عنوان متولیان این حوزه باید تمامی امکانات را کنار هم قرار داده و برای رسیدن به این هدف که بهترین شکل در صنعت گردشگری است برنامه مدون و هماهنگی ایجاد کنند.
حسین پور الگو برداری از استان های دیگر و حتی کشور هایی مانند ترکیه را فرصتی مطلوب دانست که در اختیار مسئولان گردشگری مازندران قرار دارد و آنان باید برای دستیابی به این منظور تمامی ظرفیت گردشگری استان از هتل گرفته تا آژانس های مسافرتی و حتی اماکن گردشگری را با یکدیگر هماهنگ کنند تا بتوانند بسته های گردشگری را در قالب تورگردانی به مشاقان سفر به مازندران ارائه کنند.
** زیبایی جاده های مازندران ، متهم از نظر متولیان گردشگری
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری مازندران نیز به خبرنگار ایرنا گفت : استاندارد گردشگری در تور گردی خلاصه می شود و نقطه اوج شکل گیری صنعت گردشگری نیز در گشت و گذار در قابل تور شکل می گیرد.
مهران حسنی افزود : تور گردی موجب انضباط در عملکرد و برنامه ریزی بهتر دستگاههای مرتبط با گردشگری نیز می شود ، اما متاسفانه به دلیل عادت مردم به رانندگی و همچنین عدم تناسب برخی امکانات ارتباطی استان با نیازهای گردشگری ، بسیاری از مهمانان ترجیح می دهند که با خودروهای شخصی به استان بیایند.
وی در عین حال علت اصلی استفاده از خودروهای شخصی برای مسافرت به مازندران را زیبایی جاده های آن دانست و گفت که حرکت در مسیر جاده های منتهی به مازندران خود یک مسیر گردشگری پرجاذبه است که مسافران را بیشتر به استفاده از خودرو برای گذر از رشته کوه های البرز ترغیب می کند.
معاون گردشگری مازندران همچنین فقدان تعامل هتلداران و آژانس های گردشگری را از دیگر عوامل خالی ماندن حوزه گردشگری مازندران از تورهای گردشگری دانست و گفت : اجرای گردشگری در قالب تورگردی نیازمند همکاری این ۲ بخش است که تا کنون هر تلاشی صورت گرفته قرین موفقیت نبوده است .
حسنی افزود : سالانه میلیون ها نفر خارج از اقامتگاههای گردشگری مانند هتل ، متل و دیگر تاسیسات رسمی و در خیابان های شهرها و حاشیه روستاها و یا میادین و پارک های استان به عنوان مسافر و گردشگر اقامت می کنند که هیچ تناسبی با استانداردهای گردشگری ندارد و عمده دلیل آن نیز نبود بسته های گردشگری در قالب تور است.
وی گفت که در حال حاضر برنامه ای برای این موضوع وجود ندارد و نخستین قدم را می توان از آژانس های مسافرتی آغاز کرد.
اظهارات این مسئول رسمی حوزه گردشگری مازندران نشان می دهد در حال حاضر هیچ برنامه و اراده ای برای سر و سامان دادن به گردشگری استاندارد در استان وجود ندارد و عوامل دست اندرکار این حوزه هم اکنون در مرحله شناسایی علت یا علت های شکل نگرفتن تورگردانی برای گردشگری در استان هستند.
این در حالیست که تغییرات اقلیمی از جمله نوسانات ناگهانی آب و هوایی مانند بارش برف در ماه فروردین و افزایش روز افزون دمای هوای در تابستان در کنار دیگر تبعاتی که با خود به همراه دارد ، گردشگری دیمی مازندران را به صورت جدی تهدید می کند .
هوای شرجی مازندران در دمای بالای ۳۵ درجه به طور قطع فرصت خیابان خوابی ، استقرار در مدارس و یا بیتوته در بقاع امامزادگان یا بوستان ها را در آینده نه چندان دور از گردشگران بی برنامه خواهد گرفت و در آن صورت دیگر زمان برای تعریف بسته های گردشگری در قالب تورگردانی دیر خواهد بود.
به اعتقاد کارشناسان حوزه گردشگری ، حتی اگر همین امروز هم متولیان و دست اندرکاران صنعت گردشگری به صورت جدی و با اراده برای پیاده کردن گردشگران از خودروهای شخصی و سوار کردنشان بر تورهای گردشگری اقدام کنند باز هم چند سالی زمان خواهد برد تا تورگردانی به عنوان شکل مطلوب گردشگری در مازندران پا بگیرد.
اکنون پرسش این است آیا چنین اراده ای در حال حاضر در متولیان اصلی حوزه گردشگری بویژه مسئولان اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی مازندران وجود دارد ؟
گزارش از رضا غلامی
