بوم گردی یا اکوتوریسم همان گردشگری است که روستاییان سرگردان درمیان شهر و روستا را به زادگاهشان امیدوار کرده، اما برخی از این افراد ازسر ناچاری و ضعف اقتصادی دست به فعالیت بوم گردی می زنند که از هیچ زاویه آن به جز درآمدزایی باخبر نیستند و آن را مانند کسب و کارهای دیگر می نگرند.
مرزنیوز به نقل از ایرنا:بوم گردی به عنوان حوزه جدید از صنعت گردشگری امروزه به جای بهره گیری از روشها و سرمایه گذاری علمی در استان مازندران در برخی جاها به حرفه ای از سر تهی دستی تبدیل شده است.
بیکاری، دغدغه های اقتصادی ، فقدان توسعه اقتصاد شهری با اقتصاد روستایی و کاهش توان اقتصادی مردم بومی مازندران، مهاجرت از روستا به شهر در سالهای گذشته در این استان را بیش از پیش کرده است.
اما برخی از این مردمان که به بهانه بهره امیدی، زادگاه خوش آب و هوای خود را رها و به فرج درآمدی بیشتر وارد دروازه های شهرها شدند، چند سالی است به لطف صنعتی نوظهور در گردشگری مازندران، بقچه بسته و به روستاهای خود بازگشته اند.
برخی از اهالی روستاها به دلیل تغییرات در اقتصاد و نوع معیشت خانواده و به صرفه نبودن اقتصادهای پیشین از جمله کشاورزی یا دامداری، تنها دارایی خود که همان خانه هایشان است را با اندک تغییرات و تجهیزات تحت عنوان بوم گردی به صورت اجاره ای در اختیار گردشگران و مسافران می گذارند.
بر اساس مشاهدات میدانی خبرنگار ایرنا از چند منطقه استان مازندران که میزبان بوم گردان می باشند، مجموعه های بوم گردی برپا شدند که نه مجوزی دارند و نه حتی الفبای بوم گردی و یا گردشگری را می دانند.
البته هدف از گزارش جلوگیری از فعالیت اقتصادی مردم بومی نیست ؛ بلکه هدف ایجاد نگاه مسئولانه و هدایت گردشگری به عنوان یک صنعت به سمت ایجاد اشتغال پایدار در سایه حراست از منابع، ارزش ها و هویت اصیل مازندرانی است.
خبرنگار ایرنا در گذر از روستاها و مناطق کوهستانی بابل ، آمل و سوادکوه با خانه های بوم گردی در میان جنگل های مازندران و ارتفاعات روبرو شد که برخی از آنها بوم گردی را تنها در شنیده های خود تعریف می کردند.
این افراد نه برنامه ای برای بوم گردی در دست داشتند و نه شیوه و چگونگی معرفی فرهنگ بومی را می دانستند و حتی پذیرایی مهمانان با غذای محلی را در سبد خود نداشته و همانند رستورانها با چلوکباب میزبانان خود را پذیرایی می کردند.
یونس که با همسرش بوم گردیش را می گرداند،به خبرنگار ایرنا گفت: ۲ سال است که از شهر به روستای زادگاهم برگشتم و بوم گردی دائر کردم.
وی با بیان اینکه در گذشته از همین روستا به قائمشهر مهاجرت کرده و در آنجا بنای ساختمان بود، اضافه کرد: با به دنیا آمدن دومین بچه ام دیگر درآمدم کفاف هزینه زندگیم را نمی داد.
این مجموعه دار ۳۹ ساله بیان کرد: از بچه های محل شنیده ام که در ایجاد بوم گردی پول خوبی وجود دارد و برای همین به روستا بازگشتم و در کنار خانه پدری و برادرانم بوم گردی راه انداختم.
یونس که از پنج خانه مجموعه بوم گردیش سه خانه را جدید و با معماری شهری ساخته، اظهار داشت: بیشتر مشتریانش از استانهای اصفهان و تهران هستند و پول خوبی برای یک شب ماندن در طبیعت و یا خانه هایش می دهند.
روستای یونس که مجموعا با تمام خانواده یونس پنج خانوار سکنه دارد، و جز اسب و قاطر قبلا وسیله نقلیه ای وارد آن نشده است، امروز جولانگاه خودرو های گران قیمت و لوکس به اصطلاح بالاشهری ها شده است.
وی در جواب این سوال که هدفش از بوم گردی چه بوده است، بیان کرد: درآمد خوب…
یونس همچنین در جواب این سوال خبرنگار ایرنا که آیا از خطرات و آسیب های محیط زیستی و یا اجتماعی بوم گردی آگاه است، گفت: آسیبی ندارد، مسافر می آید ، می خورد ، کیف می کند و منم پولم را می گیرم.
عابد از دیگر مجموعه داران بوم گردی در ارتفاعات آمل که سه ماهی می شود وارد این فعالیت شده است، گفت: پیش از این ۱۲ سال در شرکت لبنی کار کردم که حقوق بخورو نمیری پرداخت می کردند که فقط کفاف زنده بودن را می داد.
وی که اکنون ۶ خانه با نام خانه بوم گردی برای اجاره دارد، بیان کرد: من یک روستایی هستم و زندگی بومی را بهتر از همه می شناسم و نیازی به آموزش ندارم.
عابد که هنوز برای مجوز بومگردی خود اقدام نکرد ، گفت: تا مجبور نشوم برای مجوز اقدام نخواهم کرد زیرا فقط باید پول خرج کنی و از این اداره به آن اداره بروی .
این جوان ۳۴ ساله که هنوز ازدواج نکرده بود، اظهار داشت: می خواهند مجوز بوم گردی بگیریم که از ما مالیات بگیرند در صورتی که هیچ کمکی به ما نکرده اند.
عابد همچنین افزود: بوم گردی چیز خاصی ندارد که باید آموزش ببینیم، زیرا گردشگر خانه قدیمی و غذای محلی می خواهد که آنقدر هم پیچیده نیست.
وی بیان کرد: اکنون مسافران زیادی دارم و پول خوبی از قبال آنها در میاورم و چرخ زندگی بهتر می چرخد.
**خطر رفتار غیر مسئولانه درانحراف بوم گردی
کارشناس گردشگری در گفت و گو با ایرنا اظهارداشت: رفتار غیرمسئولانه در مدیریت و اجرای بوم گردی ممکن است این بستر گردشگری را از اهداف خود دور کند و خود منجر به آسیب بیشتر بر پیکره زخم دیده طبیعت شود .
زینب آقا داداشی افزود: با بوم گردی نباید به مانند دیگر طرح هایی که چند دهه اخیر اجرا شد هیجانی برخورد کرد و در مسیر آن شتاب زده و غیر مسئولانه رفتار کرد .
وی با اشاره به اینکه متاسفانه دغدغه ها و کاستی های اقتصادی مردم را به سوی هر کاری سوق داده است، تاکید کرد: بوم گردی نیز به جهت درآمدزا بودن آن مورد توجه بسیاری قرار دارد.
آقا داداشی تاکید کرد: در بوم گردی در کنار مسئولیتی که برای گردشگر تعریف شده، دارندگان مجموعه های بوم گردی نیز دارای شرح وظایف و مسئولیتی سنگین هستند.
این کارشناس گفت: دارندگان بوم گردی به عنوان سفیران فرهنگی هر منطقه و همچنین پل های ارتباطی میان دنیای سنتی و مدرن، مسئولتی سخت بر دوش دارند.
وی با تاکید بر نگاه علمی ، آگاهانه و مسئولانه در هر فعالیت حوزه بوم گردی، ادامه داد: مجموعه داران باید نسبت به ظرفیت ، آسیب ها و خطرات زیست محیطی ، اقتصادی و اجتماعی بوم گردی کاملا آگاه و هوشیار باشند.
آقاداداشی اظهارداشت: بوم گردی نباید بستری برای تهاجم فرهنگی ، تغییر در اقتصاد بومی و همچنین صرفا زمینه ای برای کسب سود باشد.
این کارشناس گردشگری همچنین گفت: در کنار این، با توجه به نگاه صنعتی و درآمدزایی به بوم گردی، باید هدفمند و علمی رفتار کرد تا مشتریان راضی و همچنین بازار سازی شود.
وی با بیان اینکه اغلب برنامه های ما فقط به صورت ظاهری از کشور های توسعه یافته کپی برداری و پیاده می شود ، تاکید کرد : اگر بوم گردی نیز مانند دیگر طرح ها منحرف گردد ، نه تنها به محیط زیست ، بلکه در همه زمینه های فرهنگی و اجتماعی به ساکنین بومی خسارت وارد خواهد کرد .
آقا داداشی گفت : بوم گردی ها و مدیران گردشگری استان باید به گونه ای عمل کنند که مروج فرهنگ بومی مازندران باشند، نه اینکه متاثر از فرهنگ های غیر بومی هویت یک اجتماع را تغییر دهند ، آن بلایی که امروز در اکثر روستاها و شهرهای استان به وضوح مشاهده می شود .
وی نمایش سنن،آداب و رسوم، زبان و گویش ها و غذاها و موسیقی مازندران توسط بوم گردها را موجب رونق فعالیت آنها و حفظ و ماندگاری این مولفه های فرهنگی استان و جذب گردشگران عنوان کرد.
** انحراف در بوم گردی با گردشگری غیر علمی
معاون گردشگری میراث فرهنگی استان مازندران در این باره به ایرنا گفت: متاسفانه در هرکجای ایران اندکی ظرفیت جذب منابع مالی و درآمدی ظهور کند، افراد بدون علم به چند و چون آن و همچنین آسیب ها و فرصت های آن به سوی این منابع مالی می شتابند.
مهران حسنی افزود: گردشگری و به تبع آن بوم گردی، به خصوص در استان مازندران، نیز یکی از ظرفیت های دائمی و قوی جذب منابع مالی است که در برخی مواقع وسوسه برانگیز می باشد.
وی تاکید کرد: بدون نگاه علمی و آموزش های حرفه ای و همچنین ترسیم هدف حفظ و اشاعه فرهنگ و سنت بومی، مطمئنا بوم گردی به انحراف خواهد رفت.
معاون گردشگری مازندران با اشاره به هدف بوم گردی ، گفت: در کنار ایجاد اشتغال، بازگشت مهاجران بومی و ایجاد منابع درآمدی محلی، رسالت اصلی بوم گردی حفظ و حراست محیط زیست، زندگی سنتی بومی و همچنین حراست از ارزشها و هویت بومی در کنار معرفی ان برای دنیای خارج از ان است.
حسنی اظهار داشت: چنانچه بوم گردی را فقط با نگاه درآمدی ببینیم مطمئنا از هدف اصلی این صنعت منحرف شده ایم.
او تاکید کرد: برای جلوگیری ازاین انحراف باید نگاه بوم گردان و مسئولین محلی و حتی مسئولین گردشگری، علمی و با آگاهی مناسب اقدام و نظارت کنند.
وی گفت: برای استقرار روشی علمی طی چند سال گذشته برای تمامی متقاضیان دریافت مجوز و احداث بوم گردی، کلاس ها و آموزش های دوره ای و مستمر برگزار شده و هنوز نیز انجام می شود.
معاون گردشگری افزود: اما با توجه به اینکه بسیاری پنهان از نظارت و دیده گان میراث فرهنگی اقدام به برگزاری تورهای بوم گردی می کنند که بسیار آسیب زننده خواهد بود .
حسنی با بیان اینکه دهیاران نوک پیکان نظارت بر روستاهاو مناطق دور دست هستند، گفت: دهیاری ها باید در این مواقع هشیار باشند و از چنین انحرافی جلوگیری کنند.
** ترس بوم گردان از کاغذ بازی دریافت مجوز
معاون گردشگری مازندران گفت: متاسفانه به دلیل روند طولانی مراحل اداری در کشور ترسی در دل مردم برای مراجعه و دریافت مجوز است که بدون دریافت مجور اقدام به فعالیت اقتصادی می کنند.
او با بیان اینکه تا حدودی نیز مردم حق دارند، افزود: میراث فرهنگی استان مازندران برای جلوگیری از اتلاف وقت متقاضیان در پله های میراث فرهنگی تمام فعالیت دریافت مجوز را به دهیاری ها سپرده و نیازی به حضور متقاضی نیست.
حسنی بیان کرد: اما تمامی نظارت ها و بررسی های دوره ای بر عهده میراث فرهنگی است و فقط متقاضی در آموزش های دوره ای حاضر می شود.
معاون گردشگری استان مازندران هم چنین از برخورداری تسهیلات کم بهره(۶ درصد) برای مجموعه دارانی که دارای مجوز و طرح های توسعه بوم گردی هستند به عنوان طرحی تشویقی برای دریافت مجوز اشاره کرد.
** نمی خواهیم بوم گردی فدای مهاجرت معکوس شود
حسنی اظهارداشت: حفظ و یا بازگشت افراد بومی به روستاهای زادگاهشان و زنده نگهداشتن زندگی بومی از اهداف اصلی بوم گردی است .
وی تاکید کرد: این مهم با تقویت اقتصاد بومی از طریق جذب گردشگری و زنده نگهداشتن فرهنگ و هویت بومی و محلی انجام می پذیرد.
معاون گردشگری مازندران گفت: اما نباید برای رسیدن به مهاجرت معکوس، بوم گردی و گردشگری را فدا کرد زیرا خطا در این مسیر می تواند بسیار آسیب زننده باشد.
او افزود: از آسیب های بوم گردی خود محور و غیر علمی می توان به تغییر فرهنگ محلی و سبک زندگی، آسیب پذیری در مقابل تهاجم فرهنگی، دلسردی گردشگران از بوم گردی، دفع گردشگر به جای جذب آن، تغییر در بافت روستا و اشاعه فرهنگ فروش زمین و دیگر موارد اشاره کرد.
حسنی با بیان اینکه تاکنون ۸۱ فقره پرونده صادر شده است، بیان کرد: میانگین ظرفیت رسمی بوم گردی های دارای مجوز استان چهارصد نفر شب اقامت در حال حاضر است.
وی همچنین با تایید فعالیت بوم گردی های غیر مجاز در مازندران گفت: آماری از تعداد این واحد ها و ظرفیت آنها در دست نیست زیرا خانه های بوم گردی مانند ملک شخصی هستند و نظارت بر آنان سخت است.
معاون گردشگری با اعلام موفقت اولیه با ۹۰ پرونده دیگر، اضافه کرد: تا کنون افرادی که برای دریافت مجوز بوم گردی مراجعه کردند به صورت دائمی و دوره ای آموزش دیده و می بینند.
حسنی همچنین گفت : این آموزش ها شامل ، طراحی محیط، روش های بازاریابی، ارائه خدمات به بوم گردان و آموزش حفظ محیط زیست است.
فقدان نگاه و سرمایه گذاری علمی و روی آوردن اجباری به این حوزه ، ممکن است بوم گردی را مانند برخی دیگر ازحوزه های گردشگری به نسیمی زودگذر و یا حتی باتبعات جبران ناپذیری روبرو کند، درحالی که با اجرای الفبای درست گردشگری بوم گردی در دنیا شاهد پول ساز بودن شکل علمی این حوزه هستیم.
آسیب های همچون، تخریب محیط زیست، ترویج ویلاسازی، تهاجم فرهنگی و تاثیر فرهنگ مدرن بر جامعه سنتی، ایجاد نارضایتی در بوم گردی و همچنین آسیب به زندگی بومی که می توانند بسیار جدی باشند.
