محمد معین در فرهنگ فارسی رودخانه را به معنای جایی که رود عبور می کند و رود را نهری که از جویبارهای متعدد تشکیل می شود، تعریف نموده است. در ادبیات مرزی، رودخانه مرزی، رودخانه ای است که خط مرز با کشور همسایه را تشکیل می دهد. رودخانه مرزی، رودخانه ای است که تمام یا قسمتی از آن، مرز مشترک دو کشور را تشکیل می دهد.
تعريف مرز :
- آخرين حد قلمرو زميني، هوائي و دريايي و تحت الارضي هر كشور را مرز آن كشور مي گويند .
- مرز مهمترين عامل تشخيص و جدائي سرزمين يك كشور از كشور همسايه است .
- خطوط مرزي خطوطي اعتباري و قراردادي است كه به منظور تحديد حدود يك كشور روي زمين و اسناد مرزي مشخص مي شود.
ویژگی مرز (Border feature):
ویژگی مرز در ادبیات مرزی موارد و عواملی است که مخصوص مرز می باشد. ویژگی مرز عبارت است از خصوصیات و عواملی که در تشکیل مرز نقش دارد. همچنین شامل عواملی است که بر تمامیت ارضی، حاکمیت ملی، امنیت ملی، امنیت داخلی، اوضاع اقتصادی، فرهنگی و نیروی نظامی یک کشور تأثیرگذار است. مناطق مرزی به دلیل تماس با محیط های گوناگون داخلی و خارجی، از ویژگی های خاصی برخوردار هستند که برخی از مهمترین این ویژگی ها عبارتند از:
- شکل هندسی مرزها و تأثیر آن در عملیات نظامی؛ وضعیت مرزها بر حسب اینکه طبیعی، مصنوعی و دریایی باشند و بر حسب اینکه پوششی برای حفاظت از مناطق حیاتی کشور تشکیل دهند.
- وجود بحران های سیاسی، اقتصادی و امنیتی؛
- ضعف حاکمیت دولتها در مرزها و مناطق مرزی مربوط؛
- وجود سوداگران، سودجویان و باندهای قاچاق مواد مخدر و کالا؛
- دوری از مرکز: این ویژگی از طبیعت مناطق مرزی ناشی می شود .
انزوای جغرافیایی: پدیده حاشیهای بودن، بیشتر دارای ماهیتی اقتصادی است و با پدیده جغرافیایی دوری از مرکز مشترکات فراوانی دارد.
ناپایداری سکونت: ناپایداری سکونت به دلیل توسعه نیافتگی و حاشیهای بودن مناطق مرزی و همچنین تفاوت سطح اقتصادی، فناوری، تولید صنعتی و کشاورزی در دو سوی مرز است.
تفاوت های فرهنگی: مناطق مرزی از تنوع قومی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار هستند.
تهدیدات خارجی: مرز حد فاصل امنیت و دفاع درونی با تهدید و ناامنی خارجی را با خود دارد.
تبادلات مرزی: در این زمینه مرزها دو وظیفه دارند:
الف- کنترل و هماهنگ کردن مبادلات یک کشور با کشورها و محیط مجاور؛
ب- محافظت کشور از تهاجمات امنیتی، نظامی، اقتصادی، فرهنگی و …
منبع: مرکز مطالعات خلیج فارس
به گزینی: محمدنقی دیده بان