عراقی ها در پیچ و خم گردشگری سلامت در ایران

سه بخش پیشین از گزارش، ‘عراقی ها در پیچ و خم گردشگری سلامت در ایران’ به وضعیت کلی موجود بین دو کشور، نقش دلال ها و شرکت های گردشگری سلامت اختصاص یافت. در بخش چهارم تلاش بر این است تا نقش رسانه ها در این ارتباط بررسی شود.

مرزنیوز به نقل از ایرنا:’علی ربیعی’ وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی مرداد ماه سال ۱۳۹۶ در همایش تخصصی ساماندهی و آغاز عملیات اجرایی طرح گردشگری پزشکی تامین اجتماعی با حضور نمایندگان ٣٢ کشور، با بیان اینکه ایران می تواند سالیانه پذیرای یک میلیون گردشگر سلامت با هفت میلیارد دلار ارز آوری باشد، گفت: هر سال ٥٠ میلیارد دلار از طریق گردشگری سلامت عاید کشورها می شود.
بر پایه اعلام پایگاه خبری تامین اجتماعی، وی افزود: مهم ترین مزیت ایران در گردشگری سلامت، ارزان بودن خدمات پزشکی نسبت به کشورهای دیگر و رتبه پنجم دنیا از نظر دارا بودن صدها جاذبه تاریخی، تفریحی، فرهنگی، طبیعی و گردشگری است.
پیش از آن نیز مدیر کل دفتر نظارت و اعتبار بخشی امور درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران اعلام کرده بود که بر اساس آمارهای موجود در سال ۱۳۹۴ سهم ایران از درآمد ۲۰۰ میلیارد دلاری گردشگری سلام در جهان، تنها حدود ۵۰۰ میلیون دلار بود.
به گفته ‘سیدمحمد حسین میردهقان’، هشت درصد سهم اشتغال جهان، از حوزه گردشگری سلامت است و با وجود ظرفیت های مناسبی که در این زمینه در ایران وجود دارد، نتوانسته ایم از این حوزه بهره مناسبی ببریم و بخش قابل توجهی از درآمد حاصل از گردشگری سلامت به جیب دلالان این حوزه رفته است.
وی ادامه داد: به صورت اصولی باید بین هفت تا ۱۰ درصد گردشگرانی که وارد کشور می شوند، از حوزه گردشگری سلامت خدمات دریافت کنند، اما در بهترین حالت حدود ۱۵۰ هزار گردشگر خدمات پزشکی در ایران دریافت می کنند و بر اساس افق ۱۴۰۴ باید در سال ۳۰ میلیون گردشگر سلامت در کشور داشته باشیم، این در حالی است که مجموع گردشگران کشور به زحمت به یک پنجم این عدد می رسد.
باید توجه داشت که کمتر از ۷ سال تا برنامه و افق ۱۴۰۴ کشور و تلاش برای دستیابی به رقم ۳۰ میلیون گردشگری سلامت باقی مانده و با توجه به فاصله زیاد بین ۳۰ میلیون تا ۱۵۰ هزار نفر از هم اکنون باید برنامه ها و طرح های وسیع و گسترده مختلفی را برای جذب بیش از پیش گردشگران سلامت همراه با تلاش های مضاعف برای فتح قلل رشته های مختلف دانش پزشکی و ایجاد مراکز تخصصی و درمانی در کشور پیمود تا به رقم مورد نظر نزدیک و یا از آن عبور کرد.
در فاصله باقی مانده باید اقدامات زیادی همراه با تلاش برای فتح قله های علمی و پزشکی کشور برای افزایش جذب گردشگران سلامت و ساماندهی امور آن انجام شود که برخی از آنها مانند تشکیل ‘شورای راهبردی گردشگری سلامت’ وجود دارد و اقدامات دیگری نیز با جدیت باید در این زمینه انجام شود که مهم ترین آن نگرانی همگانی نسبت به موضوع به عنوان یکی از رگ های حیاتی تامین ارز در کشور، جلوگیری از جزیره ای عمل کردن در این عرصه، اجرایی شدن تصمیم های شورای مزبور و استفاده گسترده از رسانه ها به خصوص دیداری در دو بعد تبلیغی و اطلاع رسانی برای مخاطبان در خارج از کشور است .
شورای راهبردی گردشگری سلامت از سال ۱۳۹۳ مرکب از معاونان سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری، وزارت خارجه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان نظام پزشکی با هدف هم افزایی، ایجاد انسجام و هماهنگی های لازم در ارایه خدمات بهینه به بیماران این بخش، روان سازی امور، اشتغال زایی، توسعه صنعت گردشگری، استفاده از ظرفیت ها موجود در ایران مانند وارد کردن بخش خصوصی به این عرصه، ساماندهی به موضوع گردشگری سلامت در ایران با توجه به وجود مشکلاتی در این عرصه از جمله شرکت های موجود، دلال ها و واسطه های حاضر در مسیر و تعیین برخی معیارهای بین المللی برای ارایه خدمات به گردشگران سلامت ایجاد شده که دبیرخانه آن در سازمان میراث فرهنگی مستقر است.
با همه این اقدامات باید اعتراف کرد که یکی از بخش های مغفول در این زمینه استفاده از ظرفیت های رسانه ای در کشور در دو بعد اطلاع رسانی به خصوص به زبان های خارجی و تبلیغات در ارتباط با فعالیت های انجام شده است.
کشورهای موفق در این عرصه که حتی از نظر علمی و پزشکی و مراکز درمانی نیز نمی توانند همپای کشور ما در این عرصه قدم بردارند و فاقد جذابیت های گردشگری چهار فصل می باشند، با استفاده از تبلیغات و رسانه های مختلف حتی صرف پول در این رابطه برای انتشار مطالب خود و تبلیغ موفقیت هایی کسب کرده اند که ما هم می توانیم با الگوبرداری از برخی از آنها در این عرصه اقدامات گسترده ای را انجام دهیم .
ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در همین ارتباط معتقد است، گردشگری سلامت در ایران با وجود کیفیت بالای خدمات درمانی و قیمت ارزان، به علت نبود تبلیغات مناسب هنوز نتوانسته جایگاه خود را بیابد و با اینکه ترکیه در مقایسه با ایران دارای جاذبه های کمتری است، اما حدود ١٢ برابر ایران در جذب گردشگران خارجی موفق عمل کرده است.
به گفته وی، چالش اصلی گردشگری سلامت در ایران، نبود مدیریت یکپارچه در این حوزه است و از آنجایی که چنین ایده هایی در کشور جدید تلقی می شود، به نظر می رسد تهیه طرحی که بتواند به شکل همه جانبه به این موضوع بپردازد و مطالعه تجارب دیگر کشورها در سیاستگذاری برای جذب گردشگر در این حوزه بسیار موثر خواهد بود، چرا که ایران در ردیف یکی از کهن ترین کشورهای جهان قرار دارد و از نظر جاذبه های گردشگری طبیعی، آب و هوایی و باستانی به ترتیب در رتبه های دهم، پنجم و چهارم جهان است.
ربیعی تاکید کرد: فقط ساخت بیمارستان برای جذب گردشگر سلامت کافی نیست، بلکه باید زیر ساخت های دیگر نظیر حمل و نقل، محل اقامت، هتلینگ و سایر بخش ها هم برای جذب اینگونه گردشگران آماده باشد.
دکتر ‘سید محمد اکرمی’ رئیس مجتمع دارویی درمانی ‘هلال’ هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در همین ارتباط با اشاره به این که گردشگری سلامت صنعت نوپایی است که بسیاری از کشورهای به آن ورود کرده اند، گفت: گسترش و توسعه این صنعت می تواند جایگزین مناسبی برای دیگر راه های درآمدی و ارزی باشد و جمهوری اسلامی در این زمینه از توانایی های بالقوه خوبی برخوردار است که می تواند موثر واقع شود.
وی افزود: با تشکیل شورای راهبردی گردشگری سلامت مرکب از وزارت خارجه و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان ‌های میراث فرهنگی و گردشگری، نظام پزشکی و اتاق بازرگانی می توان در این راه قدم های موثری برداشت و از اقدامات جزیره ای پرهیز کرد.
بررسی های میدانی در دو کشور عراق و ایران حاکی از آن است که در کل مسیر موجود برای گردشگری سلامت بین دو کشور از نبود تبلیغات موثر و گسترده و اطلاع رسانی رنج می برد. برطرف کردن این مشکل نیازمند اراده هماهنگ بین مسوولان سیاسی ، درمانی و رسانه ای است تا مطابق با زمینه های موجود برای افزایش جذب گردشگر در ایران برنامه ها، سریال ها و فیلم هایی تهیه شود که بتواند تبلیغی برای این عرصه باشد.
اکنون بر اساس اعتراف بسیاری از اتباع عراق که به ایران سفر می کنند، آنان اطلاعی از وجود شرکت های بخش گردشگری سلامت برای هماهنگی اقدامات لازم درمانی ندارند و مهم ترین پیام این مطلب نیز این است که ما نتوانسته ایم و یا نخواسته ایم در این عرصه قدمی برداریم و هر یک به صورت جزیره ای مطابق با اهداف و منافع خود عمل کرده و این اقدام مانند آن است که در یک گروه ارکستر هر یک از افراد ساز خود را می نوازند و در نهایت صدای خارج شده از آن به گوش کسی خوش نمی آید.
اگر یک سریال و یا فیلم در ارتباط با موضوع گردشگری سلامت در ایران تهیه شده و با برخی هزینه ها همین سریال ضمن نمایش در ایران به زبان های دیگر هم برگردانده شود، شاید بتوان گفت، با ادامه این روند در آینده شاهد افزایش درصدهای موجود در ارتباط با گردشگری سلامت و نزدیک شدن به اهداف مورد نظر بود.
این موضوع را نیز باید در نظر داشت که در صورت وجود ساز و کار هماهنگ برای ارایه خدمات به گردشگران سلامت در ایران با بهترین روش و متد موجود بین المللی نظیر برخی کشورهای همسایه آنان نیز خود به عنوان اصلی ترین مبلغ هنگام بازگشت اولین پیام را به دیگر مخاطبان در کشور خود می رسانند و آن این که ایران کشور توانمندی برای گردشگری سلامت است که عکس این موضوع نیز قابل تصور است.
این موضوع را نیز باید در نظر داشت که وجود حس تعلق ملی هنوز هم در بین کشورهای عرب زبان وجود دارد و آنان با هم در ارتباط هستند و تبلیغ گردشگری سلامت از سوی آنان به خاطر دریافت خدمات خوب و رسیدگی های بعدی و نداشتن مشکلات ناشی از بیماری در آینده، می توان بسیار موثر واقع شود.
این که گفته می شود برخی از اتباع عراق هنگام سفر به ایران علاقه مند به درمان خود می شوند، به خاطر همین شنیده ها از سوی هموطنان خود است و این همه در حالی صورت می گیرد که ما در جهانی که طرف های مختلف بیش از سود، برای تبلیغ هزینه می کنند، گام های موثری در این ارتباط برنداشته ایم.
‘علی محسن نعمه’ از اهالی جنوب عراق که برای مداوای چشم به ایران سفر کرده، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان این که عراقی ها به خاطر مسلمان و هم دین بودن مردم ایران و زیبایی های زیادی که در این کشور وجود دارد، علاقه مند هستند تا اقدامات درمانی خود را نیز در این کشور انجام دهند.
وی که به کار تعمیر خودرو در عراق اشتغال دارد و اکنون در یکی از مراکز درمانی ایران مشغول درمان است، افزود: آشنایان ما پیشتر با مراجعه به ایران و جراحی چشم مشکل خود را حل کرده اند و اکنون با توجه به موفقیت عمل آنها، من هم برای حل مشکل دید چشم به خاطر تصادف به ایران سفر کرده ام تا جراحی شوم.
این تبعه عراق با اشاره به این که هزینه عمل جراحی های مختلف در ایران در مقایسه با دیگر کشورهای پایین تر است، اضافه کرد: برخی از عراقی ها برای اقدامات درمانی به هند و لبنان و یا اربیل سفر می کنند، ولی با توجه به گران بودن سفر به این کشورها، من ترجیح دادم تا برای درمان چشم به ایران سفر کنم.
در همین ارتباط ‘مهرداد ابراهیمی’ که همراه یکی از بیماران کرد عراقی به نام ‘صلاح حداد’ برای درمان چشم وی به یکی از مراکز درمانی در تهران مراجعه کرده، در خصوص علل درمان در ایران و جذابیت های این موضوع گفت: شهروندان عراق به خصوص کردها، تمایل زیادی به انجام عمل جراحی در ایران دارند و افراد دیگری که این کار را انجام داده اند ، اکنون از جراحی خود راضی هستند و همین موضوع مشوقی برای دیگر افراد بیمار است.
موضوع به همین جا ختم نشده و بر اساس اعلام یکی از دست اندرکاران امور اقتصادی بین ایران و عراق به صورت میانگین هر گردشگر و زایر عراقی هنگام خروج از ایران معادل ۵ هزار دلار نیز با خود کالا از کشور خارج می کند که این موضوع نیز می تواند برای اقتصاد کشور رونق بخش باشد و در صورت احتساب این رقم با دو و نیم میلیون گردشگر عراقی که سالانه به ایران سفر می کنند، رقم قابل توجه خواهد بود که همین امر می طلبد تا انواع زمینه ها برای تسهیل در چنین سفرهایی فراهم شود تا اتباع دیگر کشورها نیز برای سفر به ایران و استفاده از خدمات گردشگری سلامت رغبت پیدا کنند.
اکرمی رئیس مجتمع دارویی درمانی هلال هم در این زمینه از نبود برخی فعالیت های رسانه ای در ارتباط با تبلغ این موضوع برای جهانیان انتقاد کرد و افزود: باید در ارتباط با گردشگری سلامت از تجارب کشورهای دیگر نیز بهره برد، چرا که برخی از آنها با وجود این که از نظر علمی و مراکز پزشکی تخصصی نمی توانند همپای ایران باشند، ولی با استفاده از اقدامات رسانه ای، بشدت در زمینه تجاری سازی گردشگری سلامت فعالیت می کنند و ما می توانیم مدل های فعالیت را از آنان دریافت کنیم و خود را از نظر تبلیغی و ساخت فیلم و سریال هایی در این زمینه به سطح آنها برسانیم.
اکرمی در عین حال با رد برخی دیدگاه ها مبنی بر ضرورت توجه به درمان بیماران خودی در داخل کشور به جای بیماران خارجی، گسترش فعالیت ها در زمینه گردشگری سلامت را برای مراکز درمانی و متخصصان داخلی مهم خواند و گفت: با این اقدامات ما به ارتقاء سطح کمی و کیفی خدمات پزشکی خود کمک می کنیم و پزشکان و پرستاران می توانند با فراگیری زبان هایی نظیر عربی در ارایه خدمات بهینه به این بیماران موثر واقع شوند.
مهم ترین موضوع در بخش آخر اظهارات اکرمی فراگیری زبان هایی نظیر عربی و انگلیسی برای کادر پزشکی در صورت گسترش ارایه خدمات به گردشگران سلامت از کشورهای مختلف و برقراری ارتباط کلامی با بیماران و همراهان آنان است.
حال می توان در نظر گرفت که حال یک بیمار خارجی را که در یکی از مراکز درمانی ایران بستری شده و با توجه به مشکلات ناشی از بیماری خود یک ارتباط کلامی و هم زبانی با وی می تواند بسیار موثرتر از اقدامات تبلیغی و اطلاع رسانی باشد و این نیز بخشی از ضرورت های فعالیت در عرصه گردشگری سلامت در کنار دیگر اقدامات رسانه ای و تبلیغی است.
‘سید حسن قاضی زاده هاشمی’ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در همین ارتباط با بیان اینکه در گذشته اقداماتی در حوزه گردشگری سلامت انجام شده، اما به نتیجه نرسیده، گفت: ما باید اشکالات‌ را ببینیم و آنها رفع کنیم. متاسفانه تا کنون نتوانسته‌ایم خود را در حوزه گردشگری سلامت به خوبی معرفی کنیم. همیشه سازمان‌های مرتبط از دیگری انتظار داشتند و یا می‌گفتیم انجام این اقدامات کار بخش خصوصی است. من معتقدم بخش خصوصی در این زمینه اطلاعات ندارد. من خودم هم در بخش خصوصی کار کرده‌ام و می‌ دانم که رشته چشم از گردشگر پذیرترین رشته‌ها است که ترکیه در این حوزه بسیار فعال است، اما بخش خصوصی ما در این زمینه اطلاعات ندارد. در بیمارستان‌های ما کسی نیست که بتواند زبان انگلیسی، عربی و… را به خوبی صحبت کند و بتواند خدمات را به بیماران سایر کشورها ارائه دهد. این در حالی است که رقبای ما این وضعیت را ندارند و از سویی بازاریابی مناسبی در این عرصه صورت نمی گیرد

دکتر ‘سعید هاشم زاده’ رییس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در همین ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت:
بیمارستان هایی که می توانند بیمار بین المللی پذیرش کنند، باید برخی استانداردها نظیر سایت، ارتباط کلامی با بیمار، تعریف فرآیند خاص برای بیماران خارجی از مرحله پذیرش ، بستری تا ترخیص و مستندسازی مدارک پزشکی آنان داشته باشند که برخی از آنها شرایط خود را برای داشتن دپارتمان بیمار بین المللی یا ‘ای پی دی’ از دست داده اند.
هاشم زاده با بیان این که فقدان دانش کافی در حوزه های مختلف مرتبط با بیماران خارجی هم از سوی شرکت های دخیل در این موضوع و هم بیمارستان ها وجود دارد، افزود: ما نگاه آکادمیک به این موضوع نداریم و هر چه کشورهای رقیب و همسایه ما در این ارتباط حرفه ای عمل می کنند، ما همچنان به دنبال مدل های خاص خود هستیم و به همین خاطر مجبور می شویم تا از بازار بین المللی این موضوع عقب بمانیم.
وی با اشاره به راه اندازی شورای گردشگری سلامت در کشور در چند ماه گذشته خاطر نشان کرد: اقدامات خوبی در این شورا شروع شده و اعضای آن به همگرایی فکری رسیده اند، ولی باید به اقدامات خود سرعت دهیم تا عقب نمانیم .
این مقام وزارت بهداشت تاکید کرد: رسانه های ما اعم از دیداری و شنیداری در این ارتباط فعالیت موثری انجام نداده اند و این بخش در رسانه ها مغفول مانده است.
‘محمدعلی سندانی’ جانشین مدیر مرکز بخش گردشگری سلامت ‘کلینیک بصیر’ هم در مصاحبه با خبرنگار ایرنا در همین ارتباط تصریح کرد: هر میزانی که در این رابطه کوتاهی کنیم و زمان را از دست بدهیم، دیگران به عنوان رقبای ما به همان میزان کارها را از دست ما خارج کرده و عرصه را بر ما تنگ تر می کنند .
محمد پناهی نائب رییس انجمن گردشگری سلامت ایران نیز در مورد وضعیت گردشگری سلامت در کشور با بیان اینکه این شاخه از گردشگری با مشکلات زیادی روبرو است، گفت: اگر برنامه ریزی مناسبی نداشته باشیم، از رقبای منطقه عقب می مانیم.
وی گردشگری سلامت را سبب اشتغالزایی و درآمدزایی عنوان کرد و افزود: کشور ما با دارا بودن پزشکان متخصص در رشته های مختلف نشان داده که در این حوزه حرفی برای گفتن داریم، اما نیازمند برنامه ریزی درست هستیم.
پناهی اضافه کرد: با وجود ظرفیت های فراوان برای بازاریابی، اقدام جدی صورت نگرفته است. کشورهای زیادی برای تبلیغات هزینه می کنند، اما ظرفیت و تخصص پزشکان ما را ندارند.
وی به هزینه های پایین خدمات درمانی در ایران نسبت به سایر کشورها اشاره کرد و گفت: درمان در ایران به صرفه تر از دیگر نقاط دنیا است.
در همین حال باید یک موضوع دیگر و مهم در عرصه گردشگری سلامت، نگاه کوتاه مدت به آن از سوی برخی افراد سودجو به جای نگاه بلند مدت بر اساس منافع و مصالح کشور، ذکر کرد.
این که یک واسطه به خود جرات می دهد تا یک بیمار مسن عراقی را با وجود کهولت سن و مشکلات ناشی از رفت و آمد به ایران و فقط به خاطر دریافت حق دلالی بیشتر به یک مرکز درمانی غیر معتبر راهنمایی می کند که آینده ای برای بهبودی بیمار مزبور وجود ندارد، چیزی جز نگاه کوتاه مدت به درآمدهای این بخش و قربانی کردن منافع و مصالح بلند مدت و برنامه ریزی های مسوولان مرتبط با موضوع گردشگری سلامت نیست.
وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در همین ارتباط معتقد است، انجام برخی اقدامات در این ارتباط کار وزارت بهداشت نیست و اگر چنین انتظاری از این وزارتخانه داشته باشیم، هیچ کاری در این حوزه پیش نمی رود. در حال حاضر بیماران زیادی از کشورهای مختلف علاقه مندند تا برای درمان به ایران بیایند، اما به دلیل کمرنگ بودن حضور بخش خصوصی، افراد مرتبط یا نامرتبطی وارد این حوزه شدند که به سود کوتاه مدت توجه دارند و ما هم نشسته‌ایم و نگاه می‌کنیم
اکرمی هم در همین ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت که برخی مراکز درمانی به دنبال سود لحظه ای از قبل درمان بیماران خارجی هستند، در حالی که باید دوراندیش باشیم و برای بلند مدت برنامه داشته و عمل کنیم و نباید اینگونه باشد که به خاطر رقابت با دیگر مراکز درمانی و با دریافت هزینه پایین تر خدمات نامطلوب پزشکی به یک بیمار خارجی ارایه کنیم، بلکه باید همسطح با مدل های بین المللی نسبت به این بیماران عمل کرده تا آنان مبلغ ما باشند و بتوانیم برای بلند مدت برنامه ریزی کنیم .
از داود پورصحت