این هفته نهادی موسوم به هیات بین المللی نظارت بر مدیریت حرمین شریفین ابعاد جدیدی از فساد را در عربستان سعودی فاش ساخت تا تردیدها نسبت به شایستگی حکام سعودی در برگزاری مناسک حج ابراهیمی افزایش یابد.
مرزنیوز به نقل از ایرنا:منابع مطلع خود در این هیات نوشته است، اختاپوس فساد به طرز شدیدی در وزارت حج و عمره عربستان رخنه کرده است، بطوری که برخورد فریبکارانه همراه با دروغ و تقلب این وزارتخانه با حجاج و عمره گذاران سراسر جهان غیرقابل باور است و افراد بسیاری در معرض اخاذی مالی و سیاسی توسط این نهاد سعودی قرار گرفته اند.
به گفته این منابع، فساد مالی و اداری در وزارت حج سعودی به حدی رسیده که کارمندان و حتی خود مردم عربستان درباره آن سخن می گویند؛ به عنوان نمونه ‘ماجد پاشا’ تنها به این دلیل اینکه داماد وزیر حج و عمره عربستان بود، بدون اینکه تخصص یا تجربه ای داشته باشد، مدتی معاون وزیر و رئیس دفتر وی در مکه مکرمه بود.
انتقادها از خادمین شریفین (رهبران حاکم بر عربستان) تاکنون حول دخالت دادن سیاست در امور حج و نیز سوء مدیریت هایی بوده که معمولا منجر به فجایع انسانی مانند فاجعه منا می شد، اما درباره فساد مالی در حوزه حج تاکنون کمتر شنیده شده است.
بیشترین انتقادها به مدیریت سعودی ها در امر مناسک حج، به حوادث حج سال ۱۳۹۴ بر می گردد که طی دو مرحله ، اولی سقوط جرثقیل در بیت الله الحرام و دیگری در منا ، چند هزار تن از حجاج از جمله صدها ایرانی به شهادت رسیدند.
از آن هنگام برخی از کشورها ، خواستار مدیریت مناسک حج توسط یک شورای متشکل از کشورهای اسلامی شدند، اما گذر زمان این مطالبات را از اولویت انداخت.
با این همه به دنبال تداوم کشتار مردم یمن طی ۵ سال گذشته و ماجرای قتل روزنامه نگار سعودی – جمال خاشقجی- این موضوع باردیگر به بحث روز تبدیل شده است.
اگرچه کشتار مردم یمن بویژه کودکان، نگاه عمومی به رهبران سعودی را تا حد زیادی تغییر داد، اما تکه تکه کردن جسد قاشقجی مشروعیت این رژیم را دستکم برای مدیریت حج بطور کامل زیر سوال برده است.
گزارش هیات بین المللی نظارت بر مدیریت خادمین شریفین به روند عملیات حج و مدیریت عملیاتی آن نپرداخته است، جایی که سعودی ها یک سیستم ظاهرا خصوصی را تعبیه کرده اند و امور حجاج در عربستان را در اختیار موسساتی قرار داده اند که به ‘المطوفی الحجاج’ معروف هستند.
این موسسات ظاهرا خصوصی هستند، اما مدیران آن جملگی وابسته به خاندان سلطنتی می باشند و به علاوه انحصار تمامی قراردادها اعم از اقامتی مانند هتل ها و حمل و نقل را بر عهده دارند و امور مربوط به ایام تشریق (عرفات و منا) نیز بطور انحصاری در اختیار این موسسات است.
این موسسات شامل المطوفی الحجاج ترکیه ، المطوفی الحجاج جنوب شرق آسیا و المطوفی الحجاج ایرانی و … واسطه میان سازمان ها و موسسات حج سایر کشورها با شرکت های سعودی ارائه دهنده خدمات هستند و مسئولیت تام مناسک در عرفات و منا از برپایی چادرها و خیمه ها تا امور زیرساختی مانند آب و برق و سرویس های بهداشتی، جملگی با این موسسات است.
در عین حال این موسسات هستند که شرکت های سعودی خدمات رسان از جمله شرکت های حمل و نقل را برای عقد قرارداد با سازمان ها و موسسات حج کشورهای مختلف تعیین می کنند که این امر یک انحصار ویژه را شکل داده است و امور را بطور مطلق در دستان یک گروه مشخص قرار داده است.
اکنون با انتشار گزارش تشکل موسوم به هیات بین المللی نظارت بر مدیریت حرمین شریفین، همزمان با تشدید فشارها به ریاض در خصوص قتل قاشقجی و جنگ یمن، به نظر می رسد فشار بین المللی علیه سعودی ها بویژه در خصوص اماکن مقدسه شدیدتر شده است.
این گروه که مقر آن در کشور مالزی قرار دارد، در بیانیه اش در خصوص فساد مالی خادمین شریفین ، وعده داده که تلاش می کند از ‘استفاده از اراضی مقدس برای اهداف سیاسی جلوگیری کند’.
به هرحال به نظر می رسد زمان به نفع سعودی ها حرکت نمی کند و آنها برای متوقف ساختن روند جاری می بایست دست به اصلاحات واقعی فوری تری بزنند، البته نه از جنس اصلاحات محمد بن سلمان و در همین حال باید دقت داشته باشند که در صورت تکرار حوادثی مشابه آنچه در سال های گذشته تعداد زیادی از حجاج را قربانی سوء مدیریت کرده است، باید در انتظار فشارهای بین المللی بیشتری باشند.
از محمدعلی حیدری هایی
