کتاب «تاریخچه مرز و مرزبانی در ایران» به همت غلامرضا رضایی و حسن‌رضا قیطاسی و از سوی دانشگاه علوم انتظامی امین در قطع وزیری با ۲۹۲ صفحه منتشر شده است.
در این کتاب آمده است: خطوط مرزی از نشانه های تفکیک دولت های جدید است که با خط باریکی دو کشور و دولت را از هم جدا می کند و قلمرو رسمی اعمال اراده سیاسی آنها را نشان می دهد. با مراجعه به شواهد و اسناد تاریخی، تاریخ مرز و مرزبانی را می توان به قبل از تشکیل حکومت ها و دولت ها و همزمان با شکل گیری اجتماعات اولیه انسانی دانست. از دوران قدیم، حفظ و حراست از حدود و قلمرو خانواده، طایفه، قبیله و… مورد توجه بزرگان و سران آنها بوده است و آنان به هر وسیله ممکن از حدود قلمرو خود در مقابل تجاوز سایر طوایف و قبایل همسایه حفاظت می کرده اند.
بر اساس اسناد تاریخی قابل دسترس پس از شکل گیری حکومت ها، پادشاهان، سلاطین و والیان همواره به مسئله مرز و امور مرزبانی نیز توجه خاصی داشته اند و برای حفاظت از حدود و ثغور مملکت بودجه خاصی را در نظر گرفته و برای این کار نیروهای خاصی را به کار می گمارند. در ایران باستان، مرزبان هم والی و فرماندار و هم رئیس امور اقتصادی شهر و هم فرمانده نیروهای مسلح و هم رئیس شورای شهر بوده است که این مسئله اهمیت مرزبانی را به اثبات می رساند.
مرزبانی در ایران در ابتدای تشکیل مرزها، کاری مردمی بود. در آن زمان مردان قبایل، عشایر و روستاها به مرزبانی مرزهای ایرانی اشتغال داشتند تا اینکه با تشکیل ارتش واحد در ایران از حدود سال ۱۳۰۷ این کار بر عهده یگان های نظامی گذاشته شد. مرز و مرزبانی در اساطیر ایرانی نیز جایگاه و بازتاب ویژه ای دارد، چنان که اساس اسطوره آرش کمانگیر جان دادن در راه پاسداری از مرز ایران زمین است. با این اوصاف، باید گفت مرزداری و مرزبانی در فرهنگ و تاریخ ایران هدفی مقدس و ملی است، به خصوص اینکه مرزهای کشور اسلامی مان با خون هزاران شهید والامقام در غرب، جنوب، شرق و شمال آبیاری شده و این امر مهم همچنان با خون سرخ سبزپوشان فرماندهی مرزبانی نیروی انتظامی استمرار دارد.
به گزینی: فرهاد قنبری
