این روزها در اخبار مربوط به حوادث ایام تعطیلات عید فطر در عراق از زخمی شدن دست کم ۱۴۸ کودک عراقی تنها در دو استان بر اثر بازی با تفنگ های اسباب بازی ساچمه زن سخن گفته می شود.
مرزنیوز به نقل از ایرنا:وزارت بهداشت عراق به تازگی در بیانیه ای اعلام کرد در سه روز تعطیلات عید فطر امسال در این کشور ۱۴۸ کودک عراقی بر اثر بازی با تفنگ های اسباب بازی ساچمه ای مورد اصابت قرار گرفتند که اغلب این مصدومیت ها از ناحیه چشم بوده است.
در این بیانیه آمده که این آمار نهائی نیست، و تنها متعلق به دو استان بغداد و الانبار ( از مجموع ۱۸ استان کشور) است و گزارش استان های دیگر هنوز به وزارتخانه نرسیده و قرار است ظرف چند روز آینده این آمار تکمیل شود.
این گزارش با تاکید بر اینکه گذاشتن اسباب بازی خشونت آمیز در دسترس کودکان نه تنها شادی عید را از خانواده های آنها سلب می کند بلکه باعث جراحات خطرناک نیز می شود، به خانواده ها توصیه کرده است این نوع اسباب بازی ها را برای کودکان خود تهیه نکنند.
** منع قانونی و آزادی عملی
انتشار این گزارش درحالی است که پیش تر شورای وزیران عراق نیز ممنوعیت استفاده از اسباب بازی خشونت آمیز کودکان را به تصویب رسانده بود.
پارلمان عراق نیز قانونی را به تصویب رسانده که در چارچوب آن همه اسباب بازی های کودکانه که رفتار خشونت آمیز را ترویج می کنند، ممنوع شود، بر اساس این قانون وارد یا تولیدکنندگان چنین اسباب بازی هایی، به مدت سه سال حبس و جریمه های نقدی تا مرز ده میلیون دینار ( ۸۰۰۰ دلار) محکوم می شوند.
با این حال گذری در فروشگاه های اسباب بازی و نیز گشت و گذاری در خیابان های شهرهای عراق بویژه در ایام تعطیلات و عید، نشان می دهد این قوانین هنوز نتوانسته است در فرهنگ عمومی جایی برای خود باز کند.
در دومین روز تعطیلات عید در ساعات اولیه شب در منطقه ‘الکراده’ در مرکز بغداد – جایی که در چنین ایامی در سال ۲۰۱۶ چند انفجار تروریستی مهیب چند صد تن از مردم غیرنظامی را قربانی تروریسم کور و تکفیری کرد – تعداد کودکانی که تفنگ های اسباب بازی ساچمه ای در دست داشتند و در گروه های چهار پنج نفره با هم بازی / جنگ می کردند با تعداد نیروهای امنیتی موجود در این منطقه شانه به شانه می زد!
کودکان و نوجوانان با انواع تپانچه و تفنگ هایی که بسیاری از آنها ظاهر و عملکردی تقریبا شبیه سلاح های واقعی دارد و تنها بجای گلوله، ساچمه های پلاستیکی شلیک می کند به سنگربندی و تعقیب و گریز یکدیگر می پرداختند و این درست درحالی بود که این منطقه درچارچوب طرح تامین امنیت ایام عید با تدابیر ویژه امنیتی از جمله طرح ممنوعیت آمد و شد خودروهای شخصی و افزایش بازرسی ها مواجه بود.
آزادی عملی حمل تفنگ در عراق فقط محدود به اسباب بازی ها نیست، تقریبا در همه جای عراق خرید انواع اسلحه از بازار سیاه به راحتی امکان پذیر است.
در هر شهر یکی دو نقطه شناخته شده میان مردم وجود دارد که کافی است سری به آن بزنی، فروشنده های سلاح، به سراغت می آیند و نه چندان زمزمه وار، نام انواع سلاح را به زبان می آورند و تو را تشویق می کنند که یکی از آنها را بخری!
بُعد دیگری از این آزادی عمل، این است که در جای جای شهرها و در ورودی مراکز عمومی یا مراکز بزرگ خرید، جایی که بازرسی بدنی می شوی و یا از زیر دستگاه ‘ایکس ری’ عبور می کنی، نوشته ای نظرت را جلب می کند که از تو می خواهد سلاحت را تحویل دهی.
با لحظه ای درنگ تنوع و تعدد سلاح های کمری که در دست مردم است را اینجا می توان دید، سپردن سلاح به بخش امانات این مراکز و تحویل مجدد آن هیچ تشریفات اضافی ندارد، مثل موبایل که برای ورود به حرم تحویل می دهی و سپس هنگام خروج با یک ‘بج’ یا شماره آن را دوباره تحویل میگیری.
تیراندازی شادمانه هوایی یکی دیگر از سنت های دیرینه در عراق است، چند ماه پیش که با اعلام پیروزی نظامی بر داعش، جشن های خودجوش مردمی در سطح شهرها گسترش یافت، اعلام شد که چندین نفر در جریان این تیراندازی های هوایی کشته شدند.
حیدرالعبادی نخست وزیر و نیز وزارت کشور عراق در همان موقع در اظهارات و دستور العمل رسمی، ضمن تاکید مجدد بر ممنوعیت تیراندازی های شادمانه، از آغاز طرح تحویل و جمع آوری سلاح های بدون مجوز در سطح کشور و برخورد با متخلفان خبر دادند هر چند با گذشت چند ماه هنوز از نتایج و سرنوشت اجرای این طرح خبری منتشر نشده است.
** فرهنگ تقدس سلاح
به نظر می رسد در کشوری که بدلایل مختلف همچنان عشائرش مسلح هستند و نیز قانون ممنوعیت حمل و فروش بدون مجوز سلاح نیز چندان اجرا نمی شود، توقع این که فرهنگ بازی با تفنگ های ساچمه ای میان کودکان فروکش کند چندان عملی به نظر نمی رسد.
در فرهنگ عراق که ماهیت عشائری / عربی دارد و همچنین تحت تاثیر چندین جنگ مختلف از جنگ تحمیلی گرفته تا جنگ اول و دوم خلیج فارس، و از سقوط رژیم صدام و اشغال این کشور توسط نیروهای امریکایی گرفته تا دوره خشونت های داخلی، و نیز دوره فعالیت های تروریستی القاعده و داعش بوده است، به نظر می رسد سلاح و تفنگ همچنان جایگاه خاص خود را دارند.
حتی امروز که در روزهای پایانی ماه ششم میلادی (ژوئن) سال ۲۰۱۸ میلادی قرار داریم، تقریبا هیچ خانه و سالن پذیرایی در عراق خالی از تزیین با تپانچه ها یا سلاح های مختلف واقعی یا دکوری نیست.
یکی از هدیه های معمول برخی مقامات محلی بویژه شیوخ عشائر به میهمانان خاص ، سفرا و سرکنسول های خارجی نیز یک تفنگ البته واقعی و قدیمی (عتیقه) است.
فارغ از علل، دلایل و انگیزه ها آنچه مسلم به نظر می رسد و مورد تاکید ناظران مسائل عراق است، این است که امروز در عراق هیچ خانه ای بدون وجود سلاح نیست و آنچه روی آن بحث است نه داشتن سلاح، بلکه تعداد و نوع این سلاح هاست!
** انبارهای محلی مهمات
داشتن سلاح سبک در فرهنگ عشائری عراق امری دیرینه و جا افتاده است، اما ناامنی های گسترده که به نام ها و بهانه های مختلف در ۱۵ سال گذشته در این کشور رخ داده، وضعیت را به جایی کشانده که داشتن سلاح را از سلاح های سبک به سمت نیمه سنگین و حتی سنگین برده است.
مقامات عراقی از وجود صدها انبار مهمات بی رویه در مناطق مسکونی شهرها خبر می دهند که بعضا متعلق به گروه های سیاسی و یا شاخه های نظامی آنهاست.
انفجار مهیب چند هفته پیش در شهرک صدر در شرق بغداد که گفته شد ناشی از انفجار یک انبار مهمات مربوط به یکی از گروه های سیاسی بوده است و طی آن منطقه ای وسیع را ویران کرد و دست کم ۱۶ نفر کشته و ۲۲ تن دیگر زخمی برجای گذاشت، به گفته کارشناسان، به خوبی نشان داد که علاوه بر موضوع در دسترس بودن سلاح های سبک، بسیاری از مناطق شهری در این کشور همچنین میزبان میهمان های ناخوانده ای به نام انبارهای مخفی و غیر رسمی سلاح و مهمات است.
** خطر سلاح های بدون مجوز
‘بسام النصر الله’ یک فعال معروف شبکه های اجتماعی عراق در این خصوص امروز شنبه در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشته است: ‘خطر وضعیت کنونی سلاح های بدون مجوز در عراق، کمتر از داعش نیست. ‘
به گفته وی، سلاح های بدون مجوز یک خطر حقیقی برای جامعه عراقی است و وزارت کشور باید طرحی را نه تنها برای جمع آوری سلاح های بدون مجوز بلکه حتی برای ابطال مجوزهایی که به هزاران نفر از مردم داده است اجرا و این وضعیت را سامان دهد.
در پی انفجار اخیر در شهرک صدر نیز بسیاری از مقامات عراقی دوباره بر ضرورت خلع سلاح داخلی و دور کردن انبارهای مهمات از مناطق مسکونی تاکید کردند و این موضوع برای چند روز به موضوع روز و یکی از محورهای مهم مباحث رسانه ای و سیاسی تبدیل اما زود به فراموشی سپرده شد.
** کودکان عراقی، قربانی یک فرهنگ ترکیبی
به نظر می رسد جایگاه سنتی اسلحه نزد مردم عراق و نیز عوامل مربوط به تحولات امنیتی و سیاسی سال های اخیر باعث شده تا ضمیر ناخودآگاه دست کم نسل کنونی کودکان عراقی نیز با رفتارها و بازهای خشن آمیخته شود، علاوه بر آن وجود بازی های کامپیوتری خشونت آمیز که دانلود آن در گوشی های تلفن های همراه نیز ساده است سبب شده تا اسباب بازی های خشونت آمیز در این کشور رونق پیدا کند.
حدود یک سال پیش در شبکه های اجتماعی عراق کلیپی منتشر شد که یک مسلسل اسباب بازی در دست یک کودک نشان داده می شود که به محض شروع به آتش گشودن، فریاد ‘زنده باد داعش’ از داخل مسلسل به گوش می رسید، پخش این ویدئو باعث اقدامات امنیتی سریع و دستگیری وارد کننده آن شد.
به باور کارشناسان، فرهنگ سلاح در عراق ابعاد بسیار گسترده ای دارد و شناخت دقیق و نسخه دادن برای ساماندهی آن نیازمند مطالعات دقیق و علمی گسترده از سوی نهادهای تخصصی است و صرفا با تصویب قانون و یا تکرار توصیه های امنیتی، تغییری ایجاد نخواهد شد.
بر این اساس به نظر می رسد، عراق تا مرحله تغییر یا اصلاح فرهنگ تقدس سلاح واقعی در میان بزرگسالان و تفنگ های اسباب بازی بین کودکان و نوجوانان راه طولانی در پیش دارد.
