پرونده قتل «جمال خاشقچی»روزنامه نگار منتقد سعودی، مجموعه ای از فرصت ها و چالش ها را پیش روی ترکیه، اروپا، آمریکا و عربستان قرار داده و بهره گیری از فرصت ها و پرهیز از چالش های این پرونده، چون متغیری مهم، رفتار این بازیگران را از خود متاثر کرده است.
مرزنیوز به نقل از ایرنا:پس لرزه های قتل «جمال خاشقچی» روزنامه نگار منتقد سعودی و ستون نویس روزنامه واشنگتن پست همچنان برای ریاض ادامه دارد.
ترکیه با انتشار قطره چکانی اطلاعات در مورد جزییات قتل خاشقچی و تاکید بر نقش بالاترین مقام های حکومتی عربستان در آن به دنبال بهره گیری بیشینه از این فرصت در راستای منافع خود است. اروپا از زاویه حقوق بشری به موضوع می نگرد و خواهان افشای اطلاعات دقیق و توضیح مقامات سعودی در این ارتباط است و در این میان آمریکا با اتخاذ مواضع غیر قطعی، مبهم و دوپهلو، گاهی به نعل می زند و گاهی به میخ.
**بن سلمان و چالش قتل خاشقچی برای آمریکا
بن سلمان دستکم تا چند ماه پیش مهره خوبی برای پیشبرد منافع آمریکا در منطقه محسوب می شد. جوانی بی پروا و زیاده خواه، که به عنوان وارث ناخلف تاج و تخت پادشاهی، سیاست داخلی و خارجی محافظه کارانه رهبران پیشین عربستان را در راستای خواسته آمریکا پیش می برد؛ تهاجم نظامی به یمن، مقابله با جریان حزب الله مورد حمایت ایران در منطقه از طریق کنشگری در قبال لبنان، سوریه، عراق و …، امضای قراردادهای تسلیحاتی بزرگ، تلاش برای راهبری جریان عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی و … همگی برای خوش خدمتی بن سلمان به واشنگتن در منطقه انجام گرفت.
قتل فاجعه بار خاشقچی و آمریت آن از سوی مقام های ارشد ریاض، اما شراکت امریکا و عربستان را با چالش های جدی مواجه ساخته است. فشار افکار عمومی و رسانه های جهانی بر آمریکا به اندازه ای گسترده است که هر روز خبرهای تازه ای از موضع گیری متفاوت مقامات، سازمان های اطلاعاتی و رسانه های آمریکایی در مورد این فاجعه به گوش می رسد؛ واکنش هایی از سکوت تا توطئه خوانی این فاجعه و از تشکیک تا تایید نقش شخص بن سلمان در این جنایت.
دولت آمریکا هنوز واکنشی قطعی در مورد این واقعه نشان نداده است. وزارت خارجه آمریکا می‌گوید، نتایج ارزیابی‌هایش هنوز نهایی نشده‌است.
در تازه ترین خبرها، روز جمعه ۲۵ آبان روزنامه آمریکایی «واشنگتن پست» خبر داد، سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا موسوم به سیا به این نتیجه رسیده که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان دستور قتل خاشقجی را صادر کرده است.
انتشار این گزارش صریح به عنوان معتبرترین برآوردی که بن سلمان را مسوول قتل خاشقچی معرفی می کند، «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا را به اظهارنظر در مورد آن واداشت. ترامپ در گفت و گو با شبکه «فاکس نیوز» تردیدهایی را در مورد تبری جویی بن سلمان از این رخداد مطرح کرد و گفت: ولیعهد سعودی بارها از جمله چند روز پیش به من گفته که نقشی در قتل جمال خاشقچی نداشته است، اما نمیدانم دروغ گفته یا نه.
با این حال رییس جمهوری آمریکا در این مصاحبه از نقش احتمالی برخی از نزدیکان محمد بن سلمان در قتل خاشقچی گفت و تاکید کرد: ما با یک هم پیمان مواجه هستیم و این هم پیمانی خیلی مهمتر از هر بحرانی است.
مقام های واشنگتن که تاکنون از اظهار نظر قطعی در مورد این جنایت خودداری کرده اند، برای فرار از فشارهای بین المللی به تحریم تعدادی از مقام های امنیتی سعودی بسنده کرده اند. چندی پیش وزارت خزانه‌داری آمریکا ۱۷ نفر از جمله «سعود القحطانی» و «ماهر المطرب» دو مشاور ولیعهد و «محمد العتیبی» کنسول سعودی در استانبول را به دلیل مداخله در قتل خاشقجی در فهرست تحریم‌های خود قرار داد. ابعاد فاجعه اما به اندازه ای گسترده است که چنین اقداماتی هم پاسخگوی افکار عمومی بین المللی نیست و ظاهرا ترامپ باید به زودی موضع خود را در ارتباط با این مساله اعلام کند. حال به نوشته منابع خبری آمریکایی، قرار است رییس جمهوری آمریکا در روزهای دوشنبه یا سه‌شنبه ۲۸ و ۲۹ آبان گزارشی کامل در مورد افراد مسوول در این قتل ارایه دهد.
**فشارهای رو به فزونی اروپا
به دنبال انتشار گزارش واشنگتن پست، اروپایی ها هم فشارهای خود بر مقامات سعودی را افزایش داده اند. اتحادیه اروپا به تازگی با صدور بیانیه‌ای از مقامات دولت سعودی خواسته، به صورت کامل درباره قتل روزنامه‌نگار منتقد سعودی روشنگری کنند.
در این بیانیه آمده است: اکنون لازم است که حواشی این جنایت وحشتناک به صورت کامل روشن شوند و همه کسانی که در این زمینه مسوول هستند، پاسخگو باشند. ما به همراه شرکای جهانی خود به دقت نتیجه تحقیقات را زیرنظر خواهیم داشت و تاکید می‌کنیم که پادشاهی عربستان سعودی باید موازینی را اعمال کند تا مطمئن شود که واقعه‌ای مشابه‌ای هرگز تکرار نخواهد شد. به زودی اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن این موضوع را مدنظر قرار می‌دهند که چطور می‌توانند تدابیر مناسبی علیه کسانی که در این زمینه مسئول هستند اعمال کنند تا از قانون بر مبنای سیستم جهانی حمایت کنند.
پس از آن وزارت خارجه آلمان در پیامی در شبکه توییتر از اتفاق نظر «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان و همتایان اروپایی او در زمینه بیانیه یاد شده موگرینی در مورد خاشقچی خبر داد.
آلمان همچنین از دیروز دوشنبه ۲۸ آبان صادرات اسلحه به عربستان سعودی را به طول کامل متوقف کرد.
«فیلیپ ژونیتز» سخنگوی وزارت اقتصاد و انرژی آلمان در یک مصاحبه مطبوعاتی گفت: آلمان، انتقال اسلحه به عربستان، حتی آن دسته از سلاح هایی را که قبلا مجوز فروش آن را صادر کرده بود، متوقف کرده است. پیش از این صدر اعظم آلمان اعلام کرده بود تا روشن شدن ابهامات این پرونده هرگونه فروش تسلیحات به عربستان را متوقف می کند.
این کشور همچنین از دیگر کشورهای اروپایی خواسته تا با هدف تاثیر گذاشتن بر روی دولت ریاض تصمیم مشابهی را اتخاذ کنند. شبکه خبری الجزیره هم به تازگی از تهیه طرحی در کنگره آمریکا خبر داده که با هدف توقف فروش سلاح به عربستان تدوین شده است.
اعلام تصمیم توقف فروش سلاح به عربستان همزمان با ممنوع الورود شدن ۱۸ نفر در ارتباط با قتل خاشقچی به کشور آلمان، صورت گرفته است.
اروپایی ها که پیش از این با تحریم کنفرانس سرمایه گذاری عربستان به طور عملی به قتل این روزنامه نگار واکنش نشان داده بودند، این روزها فشار خود بر عربستان را گسترش داده اند.
**عربستان و تلاش برای دور کردن بار اتهام از بن سلمان
عربستان سعودی زیر بار این فشارهای فزاینده همچنان تلاش می کند گرد اتهام را از چهره ولیعهد بزداید. «عادل الجبیر» وزیر خارجه سعودی به تازگی به گزارش سازمان سیا مبنی بر دست داشتن بن سلمان در قتل خاشقچی واکنش نشان داده است. وزیر خارجه سعودی با بیان اینکه محمد بن سلمان نقشی در قتل جمال خاشقچی نداشته است تاکید کرد که ملک سلمان و ولیعهد خط قرمز هستند و اجازه نخواهند داد آسیبی متوجه آنها شود.
وی همچنین گفت: ارزیابی سازمان سیا که در آن گفته شده است که بن سلمان دستور قتل خاشقچی را صادر کرده است درست نیست و با واقعیت منطبق نیست. ما این ادعا را به طور قطعی رد می‌کنیم.
این در حالی است که تحقیقات در خصوص این قتل در ترکیه ادامه دارد و مقامات آنکارا بر این باور هستند که دستور این قتل از سوی بالاترین مقام های حکومت عربستان صادر شده است
مقام های سعودی که پیش از این در نتیجه فشارهای بین المللی مواضع خود در خصوص این پرونده را از انکار اصل ماجرا تا تایید قتل در نتیجه وقوع «درگیری» در ساختمان دیپلماتیک خود تغییر داده بودند، این بار بر مثله شدن پیکر خاشقچی هم صحه گذاشتند، ولی موکدا منکر نقش ولیعهد در این ماجرا شدند.
دادستانی کل عربستان در آخرین اقدامات خود، پنجشنبه گذشته برای پنج تن از متهمان پرونده قتل جمال خاشقجی درخواست مجازات اعدام کرده و با این حال تاکید کرد که بر اساس تحقیقات، ولیعهد عربستان هیچ نقشی در این پرونده نداشته است.
این درحالی است که «رجب طیب اردوغان» رییس جمهوری ترکیه بارها اعلام کرده است که دستور قتل این روزنامه نگار از «عالی ترین سطوح» مقامات سعودی صادر شده است.
در چنین شرایطی به جریان افتادن بررسی پرونده استرداد «فتح الله گولن» متهم اصلی کودتای نافرجام ۲۰۱۸ ترکیه در آمریکا از سوی تحلیلگران به عنوان وجه المصالحه ای برای جلب نظر ترکیه و کاهش فشار آنکارا به ریاض به خاطر قتل خاشقچی تعبیر می شود.
