ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی پنجشنبه گذشته فرمان پادشاهی برای ترمیم کابینه سعودی صادر کرد. در فرمان او همانقدر که تغییرات سیاسی بیشتر جنبه «نمادین» و «سوری» دارد، تغییرات امنیتی «جدی» و «حساب شده» صورت گرفته است.
مرزنیوز به نقل از ایرنا:در بخش سیاسی کابینه، بیش از تغییر مقامات، «جابه‌جایی» صورت گرفته است. بزرگ‌ترین تغییر در این بخش، برکناری عادل الجبیر وزیر امور خارجه بود. اما با این حال پادشاه برای همین فرد پست تشریفاتی «وزیر مشاور در امور خارجی» تعریف کرده است تا همچنان او در کابینه حضور داشته باشد.
پادشاه عربستان در این تغییرات که گفته می‌شود به دستور فرزندش محمد بنسلمان صورت گرفته، تلاش کرده همچون اصلاحات صوری که با هدف جلب حمایت غرب انجام شده بود، پیام تغییر به‌ویژه در سیاست‌خارجی تهاجمی بنسلمان را به غرب اعلام کند. عادل الجبیر بر همین اساس و برای در امان ماندن محمد بن سلمان از انتقادات فزاینده خارجی، از سمت خود برکنار شد و به جای او «ابراهیم العساف» که پیشتر وزیر دارایی بود، وزیر خارجه عربستان شد.
عادل الجبیر در واقع قربانی و پیشمرگ محمد بنسلمان شد تا در روند پادشاهی عربستان سعودی در آینده خللی ایجاد نشود. ملک سلمان در حالی دست به ترمیم کابینه زده است که پس از قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول، ریاض در برابر فشار فزاینده بین‌المللی قرار گرفت. این جنایت سعودی‌ها بسیاری از هم‌پیمانان غربی عربستان را در شوک فروبرد. آنان بیش از هر چیز، نگران آینده تعامل با عربستان سعودی در زمانی بودند که بنسلمان بر تخت پادشاهی این کشور بنشیند.
در آمریکا با وجود مخالفت‌های ترامپ برای مجازات بنسلمان، سنای این کشور دست به کار شد و پس از چند هفته دو قطعنامه برای مهار ولیعهد سعودی به تصویب رساند. در یکی از این قطعنامه‌ها سنا خواهان پایان حمایت از ریاض در جنگ یمن شده و در دیگری به‌طور مستقیم محمد بنسلمان مسئول قتل خاشقجی شناخته شده بود. قطعنامه سنا نشان می‌داد در آمریکا به جز ترامپ که حمایتش از ولیعهد سعودی به خاطر تجارت شخصی وی بود، تقریبا سنا و کنگره خواهان برکناری ولیعهد هستند و تلاش خود را برای برکناری او شدت بخشیده‌اند.
شاید همین مساله باعث شد هفته پیش روسیه به آمریکا هشدار دهد که در امر جانشینی پادشاه عربستان دخالت نکند. مسکو در مورد دخالت آمریکا در امور داخلی عربستان سعودی هشدار داده و گفته است که این کشور حق ندارد در رابطه با جانشینی ملک سلمان اعمال نفوذ کند.
«بلومبرگ» به نقل از میخائیل بوگدانف، فرستاده ویژه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه به خاورمیانه و معاون وزیر خارجه روسیه نوشته است: «شاهزاده محمد بنسلمان کاملا حق دارد پس از مرگ پدرش شاه سلمان (۸۲ ساله) بر تخت پادشاهی تکیه بزند.» علاوه‌بر فشارهای خارجی برای برکناری ولیعهد جوان و بی‌تجربه سعودی، در داخل عربستان و در خاندان سلطنتی سعودی نیز تلاش‌هایی برای برکناری محمد بنسلمان از ولیعهدی در جریان است.
چند روز پیش خبرگزاری «رویترز» از قول سه منبع نزدیک به دربار سعودی نوشت که «گروه‌های پرنفوذی در خاندان سلطنتی می‌خواهند فرد دیگری جانشین پادشاه ٨٢ ساله سعودی شود، اما ملک‌سلمان حاضر به برکناری فرزند محبوبش نیست. بنابراین آنها باید تا زمان درگذشت او صبر کنند. به گفته یکی از این منابع، شاهزاده احمد، تنها برادر تنی زنده ملک‌سلمان از حمایت اعضای خانواده، دستگاه امنیتی و برخی کشورهای غربی برخوردار است.»
ملک سلمان البته به نقشه دشمنان فرزندش آگاه است. او به همین دلیل کابینه را دستخوش تغییرات مصلحتی کرد تا در کنار جابه‌جایی‌های سیاسی در حوزه امنیتی تغییرات اساسی را سروسامان دهد. به اعتقاد تحلیلگران تغییرات سیاسی کابینه، نمادین است و از اهمیت زیادی برخوردار نیست. «عبدالباری عطوان» تحلیلگر مطرح جهان عرب در سرمقاله روزنامه فرامنطقه‌ای «رای‌الیوم» در این باره نوشت: «تغییرات در سطح امنیتی به‌ویژه تغییر رئیس گارد ملی (ارتش موازی) که می‌تواند تهدیدی خطرناک‌تر برای بنسلمان باشد، بازویی قوی علیه معارضان و جناح ملک عبدالله، پادشاه سابق و فرزندان و هم‌پیمانانش باشد و همین امر همچنین در مورد تعیین مشاور جدید امنیت ملی و بازیابی ساختار دستگاه اطلاعات عمومی از سوی کمیته‌ای به رهبری ولیعهد صدق می‌کند. اینها تغییرات مهم‌تری هستند که عزم بنسلمان را برای قبضه کردن قدرت و پر کردن تمام خلأهایی که می‌تواند منبع تهدیدی علیه قدرت وی یا جاه‌طلبی‌هایش باشد، بازتاب می‌دهد.
**اصلی‌ترین تغییرات کابینه سعودی
در فرمانی که ملک‌سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان صادر کرد ابراهیم العساف به جای عادل الجبیر به سمت وزیر امور خارجه جدید این کشور منصوب شد. العساف ۷۰ ساله در موج بازداشت شاهزاده‌ها و مقام‌های عالی‌رتبه سعودی از سوی کمیته تازه‌تاسیس شده مبارزه با فساد که تحت رهبری محمد بنسلمان هدایت می‌شد، مدتی در بازداشت به سر برد. او مدرک دکتری خود را در رشته اقتصاد، از دانشگاه کلرادو در آمریکا اخذ کرده است. او پیش از این وزیر مشاور و عضو شورای وزیران سعودی بود. قبل از آن هم وزارت دارایی این کشور را عهده‌دار بود. در تغییرات کابینه عربستان، ترکی بن عبدالله الشبانه به‌عنوان وزیر اطلاع‌رسانی منصوب شد. الشبانه یک بازرگان سعودی است که پیشتر سمت دولتی نداشت.
او حدود ۲۰ سال پیش مسئول شبکه مبک در آمریکا بود و پس از آن به‌عنوان معاون رئیس این شبکه منصوب شد. او پس از خروج از شبکه مبک در تاسیس و مدیریت شماری از شبکه‌های تلویزیونی مشارکت کرد. پیش از الشبانه، عواد بن صالح العواد وزیر اطلاع‌رسانی عربستان بود. البته در دوره پیش، از سعود القحطانی مشاور سابق دیوان پادشاهی و سرپرست کل مرکز مطالعات و امور اطلاع‌رسانی این دیوان به‌عنوان موثرین شخص در زمینه اطلاع‌رسانی عربستان یاد می‌شد.
او در ارتباط با قتل خاشقجی از سمتش برکنار شد. بر پایه فرمان پادشاه سعودی، شاهزاده عبدالله بن بندر بن عبدالعزیز به سمت وزیر گارد ملی منصوب شد. او پیش از این معاون امیر منطقه مکه بود. بر پایه همین فرمان، سپهبد خالد بن قرار الحربی نیز به سمت مدیرکل اداره امنیت عمومی منصوب شد. در همین حال مساعد العیبان نیز به سمت مشاور امنیت ملی منصوب شده است. حمد بن محمد آل‌الشیخ به وزارت آموزش عربستان رسید. او پیش از این مشاور دیوان پادشاهی و معاون وزیر آموزش بود. روسای برخی هیات‌های دولتی از جمله هیات ورزش و هیات تفریح و روسای برخی استان‌ها تغییر کرده‌اند.
**یک برکناری معنادار
در میان تمامی تغییرات پادشاه عربستان، تغییر سفیر ریاض در لندن نشان می‌دهد پادشاه سعودی که بر اساس گزارش‌های پزشکی وضعیت بیماری‌اش وخیم‌تر شده است، می‌خواهد پیش از مرگش، مخالفان پادشاهی فرزندش را از قدرت دور کند. برکناری «محمد بن نواف بن عبدالعزیز»، سفیر ریاض در لندن و انتصابش به سمت مشاور در دیوان پادشاهی نیز بر همین اساس صورت گرفته است. به‌طور حتم برکناری شاهزاده محمد بن‌نواف از سفارت لندن به دلیل نزدیکی وی به شاهزاده «احمد بن‌عبدالعزیز» است. وی زمانی‌که شاهزاده احمد از تظاهرات‌کنندگان یمنی خواست پادشاه و ولیعهد و نه خاندان حاکم سعودی را مسئول جنگ یمن معرفی کنند، همراه او بود.
احمد بن عبدالعزیز یکی از ۴۵ پسر ملک عبدالعزیز بنیانگذار پادشاهی عربستان سعودی است، در بحبوحه دستگیری شاهزادگان سعودی به جرم فساد، در آخرین لحظه از ریاض با هواپیمای شخصی فرار کرد و به تبعیدی خودخواسته در لندن رفت. او که هیچ‌گاه حاضر به بیعت با شاهزاده «محمد بنسلمان» ولیعهد نشد، دو ماه پیش به ریاض بازگشت و با استقبال گسترده سایر اعضای خاندان سعودی مواجه شد. احمد بن عبدالعزیز به تعبیر رسانه‌ها بهترین فردی است که می‌تواند جایگزین محمد بنسلمان شود. او نمادی از همان محافظه‌کاری سعودی است که شاید خیلی از ساکنان عربستان آرزوی بازگشت به آن را دارند.
**بن سلمان همچنان قدرتمند
در حکم ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان همچنین از سرگیری فعالیت شورای امور سیاسی و امنیتی به ریاست شاهزاده محمد بنسلمان ولیعهد سعودی قید شده است. بنسلمان در این تغییرات کابینه همه مناصبش را حفظ کرد. وی همه مناصبش به‌عنوان ولیعهد، وزیر دفاع، معاون شورای وزیران، رئیس شورای امور امنیتی و سیاسی، رئیس شورای امور اقتصادی و در واقع همه مناصب در دولت را چه مهم، چه کم‌اهمیت، چه سیاسی، اقتصادی یا نظامی یا امنیتی یا دینی و غیردینی حفظ کرده است تا پادشاه به مخالفان او اعلام کند که تا پای جان بر سر پادشاهی فرزندش ایستاده است.
