ترکیه در سال های اخیر مناسبات خود را با قاره آفریقا با چشم انداز توسعه روابط تجاری و سیاسی و افزایش صادرات با کشورهای این قاره گسترش داده و با برنامه ریزی برای تاسیس ۵۰ سفارتخانه، در صدد حضور جدی در آفریقا است.
مرزنیوز به نقل از ایرنا:حضور سیاسی و به خصوص اقتصادی در قاره آفریقا برای دولت ترکیه از اهمیت زیادی برخوردار است. مقامات آنکارا اعلام کرده اند که قصد دارند بزودی در ۵۰ کشور آفریقایی سفارتخانه دایر کنند.
بر این اساس، در سال های گذشته ۴۱ سفارتخانه ترکیه در کشورهای آفریقایی دایر شده و قرار است در بقیه کشورهای این قاره نیز سفارت ترکیه مستقر شود.
برنامه ریزی برای انجام سالانه دو سفر رییس جمهوری ترکیه به قاره آفریقا و دیدار از چند کشور این قاره در هر سفر، نشان می دهد که ترکیه عزمی جدی برای حضور در این قاره بزرگ دارد.
«رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه سال گذشته در جریان دو سفر به قاره آفریقا از هشت کشور دیدار کرد و توسعه روابط با این قاره و بازگشایی سفارتخانه در همه کشورهای آفریقایی را از اهداف کشورش اعلام کرد.
بر این اساس اردوغان که در سال های اخیر سفرهای متعددی به کشورهای آفریقایی داشته، تاکنون از ۳۰ کشور این قاره دیدن کرده و در راستای تحقق اهداف راهبردی کشورش در قاره آفریقا کوشیده است.
ترکیه همچنین در صدد احیای نقش تاریخی خود در شمال آفریقا در دوره عثمانی است و به همین علت نگاه ویژه ای به کشورهای این منطقه از جمله لیبی، الجزایر، مصر، تونس، سومالی و اتیوپی دارد، به طوری که دومین پایگاه نظامی خارجی خود را در خاک سومالی ایجاد کرده است .
** رویکرد ترکیه به آفریقا
آفریقا یکی از حوزه هایی است که طی قرن گذشته در سیاست خارجی ترکیه جایگاهی تعریف شده ای، نداشت، ولی در دوران ‘اسماعیل جم’ وزیر خارجه فقید ترکیه از حزب ‘سوسیال دمکرات’، دپارتمان ویژه ای در وزارت خارجه این کشور برای تدوین سیاست های عملی در قبال آفریقا تشکیل و در سال ۱۹۹۸ میلادی طرح عملیاتی رویکرد آنکارا در آفریقا آماده شد.
با روی کار آمدن حزب ‘عدالت و توسعه’ در سال ۲۰۰۲ میلادی، همسو با ایده چند جانبه گرایی در سیاست خارجی و خارج کردن ترکیه از رویکرد سنتی نگاه به غرب، تلاش هایی برای گشایش های نوین در سیاست خارجی ترکیه مطرح شد.
سال ۲۰۰۵ در ترکیه به نام ‘سال آفریقا’ نام گذاری شده بود و از آن سال، ترکیه به صورت عملیاتی توسعه مناسبات سیاسی و تجاری را با قاره آفریقا در اولویت خود قرار داد و علاوه بر سیاست گذاری برای بازگشایی سفارتخانه در تمام کشورهای آفریقایی، در سال ۲۰۰۸ نیز نشست سران ترکیه – آفریقا را برگزار کرد.
بر این اساس، آنکارا گام نخست و جدی خود را برای حضور در قاره آفریقا از حدود ۱۰ سال پیش آغاز کرد و پیش بینی می شود که در این راستا چهارمین اجلاس عالی ترکیه و آفریقا هم در سال ۲۰۱۹ در استانبول برگزار شود.
ترکیه که از سال ۲۰۰۸ تاکنون شریک راهبردی ‘اتحادیه آفریقا’ به شمار می رود، طی ۱۰ سال اخیر توسعه روابط با کشورهای این قاره را دنبال کرده و علاوه بر توسعه مناسبات سیاسی و اقتصادی، توسعه روابط فرهنگی را نیز در نظر داشته و بر این اساس به بیش از ۱۰ هزار دانشجوی آفریقایی بورس تحصیلی اعطا کرده است.
مقامات ترکیه و در راس آن اردوغان همواره سیاست ترکیه در قبال آفریقا را مبتنی بر اصل ‘برد – برد’ تعریف می کنند.
ترکیه، چین را مهمترین رقیب خود در آفریقا می بیند که در سالهای اخیر خیز بزرگی برای حضور در این قاره برداشته است.
** ایجاد سفارتخانه راهبرد توسعه مناسبت در قاره آفریقا
دولت ترکیه برای توسعه مناسبات خود با قاره آفریقا، در سالهای گذشته اقدام به برقراری روابط نزدیک سیاسی و اقتصادی با اغلب کشورهای این قاره کرد و در ۴۱ کشور آفریقایی سفارتخانه دایر کرده و در صدد است تا در همه ۵۰ کشور این قاره سفارت خانه دایر کند.
‘مولود چاووش اوغلو’ وزیر خارجه ترکیه در جریان سفیر اخیر خود به آفریقای جنوبی اعلام کرد که تعداد سفارتخانه های ترکیه در قاره آفریقا از ۴۱ واحد به ۵۰ سفارتخانه افزایش می یابد.
وی که به همراه اردوغان به آفریقای جنوبی و برای حضور در دهمین نشست سران کشورهای ‘بریکس’ به ‘ژوهانسبورگ’ سفر کرده بود، طی سخنانی در مراسم افتتاح سفارت این کشور در پرتوریای آفریقای جنوبی گفت: برای انجام تجارت و وظایف خود در عرصه های بین المللی، باید در همه نقاط جهان حضور داشته باشیم که لازمه آن افزایش تعداد سفارتخانه ها و کنسولگری های ترکیه است.
وی افزود: سفارت ترکیه در پرتوریا، علاوه بر شهروندان ترک، خانه همه مردم آفریقای جنوبی، کشورهای دوست و مظلومان خواهد بود.
اردوغان رییس جمهوری ترکیه نیز در مراسم افتتاح این سفارتخانه به سخنرانی پرداخت و گفت: پیش از به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۲، تعداد سفارتخانه های ترکیه در قاره آفریقا ۱۲ مورد بود، اما امروز به ۴۱ سفارتخانه رسیده و ما برای حمایت کشورهای آفریقایی و کمک به توسعه کشورهای این قاره قصد افزایش سفارتخانه های خود را داریم.
وی اعلام کرد: ترکیه با کمک ۸.۲ میلیارد دلاری خود به کشورهای کمتر توسعه یافته به خصوص در قاره آفریقا در رتبه نخست جهان از این حیث قرار دارد.
سفر چهار روزه اردوغان رییس جمهوری، چاووش اوغلو وزیر خارجه، ‘برات آلبایراک’ وزیر خزانه داری و دارایی، ‘خلوصی آکار’ وزیر دفاع و ‘رخسار پکجان’ وزیر تجارت ترکیه به آفریقای جنوبی و چند کشور این قاره امروز با سفر به کشور زامبیا پایان می یابد.
**توسعه مناسبات اقتصادی ترکیه با قاره آفریقا
ترکیه برای حضور موثر در آفریقا سه راهبرد اقتصادی، سیاسی و آموزشی را تعریف کرده و در هر حوزه فعالیت های خود را به شکل موثری دنبال می کند.
در حوزه سیاسی توسعه مناسبات با کشورها از طریق تاسیس سفارت خانه و نمایندگی های سیاسی، در حوزه اقتصادی حضور در بازارهای اقتصادی و توسعه روابط تجاری با هدف برد ـ برد و نیز در حوزه آموزشی و فرهنگی جذب دانشجو و فعالیت رسانه ای را دنبال می کند.
فعالیت نهادهای بشردوستانه، کمک رسان و امدادی ترکیه از قبیل ‘آژانس توسعه و همکاری ترک’ (تیکا)، بنیاد معارف، اگزیم بانک، هلال احمر، بنیاد جوانان ترکیه، موسسه فرهنگی یونس امره نیز مکمل فعالیت این کشور در قاره آفریقا در سال های اخیر بوده است.
ترکیه در سال های اخیر سرمایه گذاری در آفریقا را به شکل جدی دنبال کرده و هم اکنون رقم طرح های قراردادی این کشور در قاره آفریقا به بیش از ۵۵ میلیارد دلار رسیده و در نظر دارد با تشکیل پایگاههای راهبردی اقتصادی ویژه و با اتحاد اقتصادی با کشورهای قاره آفریقا، در بازار یک تریلیون دلاری این قاره حضور موثری داشته باشد.
حجم تجارت و مبادلات اقتصادی بین ترکیه و کشورهای آفریقایی ۱۵ سال پیش حدود سه میلیارد دلار بود، ولی این رقم هم اکنون به ۱۷.۵ میلیارد دلار رسیده و افزایش همکاری های اقتصادی ترکیه با کشورهای این قاره همچنان ادامه دارد.
همچنین رقم سرمایه گذاری مستقیم ترکیه از ۱۰۰ میلیون دلار در ۱۵ سال قبل به ۶.۵ میلیارد دلار افزایش یافته و علاوه بر این ۴۷ توافق نامه همکاری اقتصادی و تجاری بین ترکیه و کشورهای آفریقایی به امضا رسیده است.
ترکیه خدمات هوایی وسیعی از طریق برقراری پرواز به قاره آفریقا ارائه می دهد و هم اکنون به ۵۲ نقطه از این قاره در ۳۳ کشور پروازهای هوایی منظم از سمت ترکیه برقرار است.
** نگاه تاریخی ترکیه به کشورهای شمال آفریقا
ترکیه که در قرون گذشته و در زمان امپراطوری عثمانی در شمال قاره آفریقا و در سواحل دریای مدیترانه حضور بلامنازع داشت، این روزها در صدد احیای همان نقش تاریخی خود با روشهای نوین است و به همین سبب توسعه مناسبات اقتصادی با شمال قاره آفریقا را نیز در اولویت خود قرار داده است.
علاوه بر توسعه مناسبات اقتصادی و سیاسی، آنکارا حضور نظامی را نیز در قاره سیاه دنبال می کند و بر این اساس، دومین پایگاه نظامی خارجی ترکیه سال گذشته میلادی در سومالی دایر شد و این کشور با اجاره کردن جزیره ‘سواکین’ در سودان، در صدد احیای پایگاه نظامی دوران عثمانی در این جزیره و ایجاد پایگاه نظامی در نزدیکی ‘تنگه باب المندب’ است.
ترکیه در توسعه مناسبات با همه کشورهای آفریقایی موفق بوده، ولی در سال های اخیر در پی کودتای نظامی در مصر علیه ‘محمد مرسی’ رییس جمهوری مورد حمایت ترکیه، رابطه این کشور با مصر دچار بحران و تنش شد و هم اکنون روابط سیاسی دو کشور به پایین ترین سطح تنزل یافته، ولی روابط تجاری با اندکی کاهش ادامه دارد.
گزارش از: حسن فاخری