اختلافات سیاسی، جغرافیایی و ارضی کشورهای عضو اتحادیه همکاری های منطقه ای جنوب آسیا (SAARC) و بویژه هند و پاکستان بر سر مسئله کشمیر ،بزرگترین سازمان اقتصادی و سیاسی جنوب آسیا را با مشکل مواجه کرده است .
مرزنیوز به نقل از ایرنا:اتحادیه همکاریهای منطقهای جنوب آسیا (SAARC) متشکل از هشت کشور جنوب آسیا است که ۱.۵ میلیارد از جمعیت جهان را در خود جای داده است .
این اتحادیه در دسامبر ۱۹۸۵ میلادی توسط هند، پاکستان، بنگلادش، سریلانکا، نپال، مالدیو و بوتان تأسیس شد. در آوریل ۲۰۰۷، در خلال چهاردهمین نشست اتحادیه، افغانستان هشتمین عضو آن شد. کشورهای ایران و چین نیز که از اعضای ناظر این سازمان هستند، درخواست عضویت در این سازمان را دارند.
هدف از تشکیل این اتحادیه، افزایش همکاریهای متقابل میان کشورهای عضو است. دبیرخانهٔ دائمی سارک، در کاتماندو پایتخت کشور نپال واقع است.
اختلاف هند و پاکستان همواره بویژه از دو سال گذشته به علت افزایش خشونت ها در کشمیر و چندین حمله شبه نظامیان به پایگاه ارتش در شمال هند بر عملکرد سارک سایه افکنده است .
این اختلاف ها به لغو نشست اتحادیه همکاری منطقه ای جنوب آسیا (سارک) که قرار بود در ماه نوامبر سال ۲۰۱۶ در اسلام آباد برگزار شود منتهی شد.
پس از انصراف هند، کشورهای بنگلادش، بوتان، افغانستان و سریلانکا نیز اعلام کردند در این نشست شرکت نخواهند کرد.
بر اساس قوانین سارک، نشست کشورهای عضو تنها با حضور تمام اعضا صلاحیت تشکیل جلسه رسمیت می یابد.
ادامه اختلافات در سارک باعث شد که هند ماه گذشته نیز با پیشنهاد نپال به عنوان رئیس دوره ای این اتحادیه برای تشکیل پلیس مشترک همکاری سازمان همکاری منطقه ای جنوب آسیا برای مبارزه با تروریسم ،مواد مخدر،قاچاق انسان ،جرائم سایری مخالفت کند.
برای نپال که با مشکل فعالیت های جنایی بین المللی از جمله قاچاق مواد مخدر و تروریسم روبروست تشکیل چنینن سازمان هایی در سطح منطقه ای از اهمیت بالایی برخوردار است .
** علل ناکارآمدی سارک
بررسی عملکردها و فعالیت های سارک گویای آن است که هر چند در اجلاس های مختلف این سازمان، برنامهها و موافقت نامههای خوبی ارائه شده است، اما کشورهای عضو سارک در روند منطقه گرایی در حرف موفق ولی در عمل ناموفق بوده اند.
علل ناکارآمدی سارک به عنوان سازمان همکاری منطقه ای را میتوان در علل واگرایی اعضای سارک جستجو کرد. هر چند در سارک عوامل همگرا، از جمله، پیوندهای جغرافیایی، پیوندهای فرهنگی، پیوندهای تاریخی و علائق و منافع مشترک وجود دارد؛ اما غالب بودن عوامل واگرا در این سازمان سبب ضعف عملکردی و کارایی این پیمان منطقه ای شده است .
این در حالی است که منطقه جنوب آسیا بر اساس اصالت جغرافیایی و فرهنگی امکان گسترش همکاریهای اقتصادی حتی به عنوان منطقه یکپارچه اقتصادی در سطح جهان را دارد اما به شرط اینکه یکپارچگی اقتصادی تحت شعاع میراث های تاریخی، اختلافات و کشمکش های سیاسی قرار نگیرد.
یکی دیگر از دلایل ناکارآمدی این سازمان آن است که سارک در حوزه های وسیعی دست به اقدام زده و گستردگی فعالیت ها از سطح کیفیت آنها کم کرده و در برخی موارد مانند فقر زدایی، توسعه منابع انسانی، بهداشت و درمان از کارایی آنها کاسته است.
حضور اعضای ناظر برجسته ای در سارک از قبیل، آمریکا، چین، ژاپن، اتحادیه اروپا، کره جنوبی و ایران، امیدها را افزایش داده است که همکاری بین اعضای دائم و اعضای ناظر بتواند این سازمان را از نظر نهادی توانمند سازد زیرا این سازمان در عرصه عمل ناموفق بوده و نتوانسته آنگونه که در ابتدا پیش بینی شده بود منطقه گرایی را در میان کشورها واقع در منطقه جنوب آسیا محقق کند.
کشورهای واقع در منطقه جنوب آسیا، پیچیدگیهای زیادی دارند که این معضلات و پیچیدگیها بر روی ایفای نقش بین المللی و منطقه ای این کشورها تأثیر بسیار داشته است.
کشورهایی مانند هند، پاکستان، سریلانکا، بنگلادش، نپال، بوتان، مالدیو و افغانستان با مسائل عدیده ای از جمله مسائل قومی، اختلافات مرزی، جدایی طلبی، تروریسم و فعالیت های خرابکارانه، مواد مخدر، کمونیسم، اختلافات مذهبی و… روبرو می باشند بطوریکه این معضلات بنیانهای نظری ملتسازی در این کشورها از جمله دمکراسی، سکولاریسم، سوسیالیسم، و فدرالیسم را خدشه دار کرده است.
اجتماع این کشورهای ضعیف و دارای معضلات سیاسی و اجتماعی در قالب سارک سبب شکل گیری سازمانی شد که با معضلات بسیار دست و پنجه نرم میکند و فرایند همگرایی منطقه ای را با تأخیر پیگیری می کند . اگر این سازمان موفق به کنترل عوامل واگرایی موجود در میان اعضا شود بدون شک میتواند روند منطقهگرایی را به خوبی طی کند و در فرایند های جهانی ترکیب شود زیرا روند منطقه گرایی در جنوب آسیا مربوط به دورانی است که نیروهای تأثیرگذار و پویا در روند جهانی شدن نقش آفرین بوده اند.
‘کی پی شارما اولی’، نخست وزیر نپال که کشورش به عنوان رئیس دوره ای سارک است روز گذشته در سخنانی اعلام کرد که دولت این کشور رایزنی های جداگانه ای را با دهلی نو و اسلام آباد برای احیای این اتحادیه مهم اقتصادی و سیاسی جنوب آسیا آغاز کرده است .
وی تاکید که نپال در زمان حاضر وظیفه از بین بردن سوء تفاهمات پیش آمده در میان اعضاء این سازمان را برعهده دارد.
باید دید باتوجه به موانع و اختلافات عمیق و گسترده کشورهای عضو سارک با یکدیگر، نپال به عنوان کوچکترین عضو این سازمان که از بحران سیاسی و اقتصادی عمیق رنج می برد قادر خواهد بود مسئولیت سنگین احیای سارک را ایفا کند.