توریسم نوستالژیک، گردشگری یادها و روزهای خاطره انگیز است و براساس زنده شدن خاطرات گردشگران شکل می گیرد.
گردشگری جنگ در تعریف بسیط و کلی خود از نظر هندرسون و سیتون دو نظریه پرداز گردشگریی، زیر مجموعه گردشگری سیاه قرار می گیرد و به عنوان یکی از شاخه های پرجاذبه صنعت گردشگری در جهان طرفدار دارد.
این رشته از صنعت گردشگری، برای بازدید از محل های حوادث و فجایعی انسانی یا طبیعی همچون سیل، طوفان یا زلزله یا گورستان ها است که به گردشگری سیاه نیز شهرت دارد.
بیشترین جاذبه های گردشگری جنگ در دنیا شامل جبهه ها و مناطق نبرد، موزه های جنگ و صلح، یادمان های جنگ و قربانیان آن و قبرستان های کشتگان جنگ می شود.
سایت آشووتز بورکِتناو (اردوگاه اسرای جنگی در هلند، طی جنگ جهانی دوم که توسط نازی ها به وجود آمد) در سال ۲۰۰۷ حدود ۱.۲ میلیون بازدیدکننده داشت، در حالی که سایت گراند زیرو (مکان مرکز تجارت جهانی در نیویورک قبل از آنکه در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ از بین برود)، تنها سه میلیون بازدیدکننده را جذب کرد ولی در حال حاضر یکی از ۱۰ جاذبه گردشگری شهر است.
کشور فرانسه به عنوان مقصد درجه ۱ گردشگری جهان مطرح است و با رسیدن به شرایطی که از شهرت آن به عنوان مقصدی تجاری کاسته شده، درتلاش است تا از گنجینه های خود در سایت های جنگی و خاطرات و بقایای به جا مانده از جنگ های جهانی مانند موزه جنگ و گورستان های جنگی به عنوان جاذبه های کلیدی در جذب توریست استفاده کند.
به گزارش گاردین بیش از ٢٠ میلیون توریست سالانه از کشور فرانسه دیدن می کنند که هدف آن مشخصاً بازدید از سایت های جنگی تاریخ دراین کشور است.
این میزان در سال ٢٠١٤ میلادی که برابر با هفتادمین سالگرد این جنگ ها و آغاز دور جدیدی از تورهای تازه با موضوعات مرتبط است، رشد چشم گیری یافت.
در شرایطی که کارشناسان تاریخ به توسعه توریسم جنگ در سال های اخیر به عنوان فرصت برای آموزش عواقب و مخاطرات جنگ و ستیز نگاه می کنند و بر اهمیت گردآوری و حفظ یادگارهای تاریخی جنگ ها تاکید دارد، دولت فرانسه در تلاش است تا نوعی تابو را که حول فعالیت برخی آژانس های توریستی برای کسب درآمد از طریق تورهای جنگی ایجاد شده است را از بین ببرد.
در این کشور همچنین، موزه جدیدی با عنوان موزه جنگ فرانسه افتتاح شد و مسئولان فرانسوی امیدوارند که بتوانند توریست ها را از مراکز تفریحی مانند دیزنی لند به خود جلب کنند تا به نسلی که تنها جنگ و خشونت را از طریق بازی های ویدئویی می شناسد، حقیقت جنگی را که به مرگ ٢٢ میلیون نفر طی یک نسل انجامید، بشناساند.
سرژ بارسلینی مدیر آرشیو در وزارت دفاع فرانسه در این خصوص گفته بود که این نوع از صنعت توریسم به همراه توریسم مذهبی و توریسم بزرگداشت و یادمان ها می تواند به رونق اقتصادی این کشور کمک کند.
توریسم جنگ در مقیاس وسیع تر و خارج از فرانسه نیز به گونه ای سریع در سال های اخیر رشد داشته است و تورهای شخصی خاطرات جنگ در کشورهای مختلف اروپایی برگزار می شود.
بر اساس آمارهای کارشناسی، علاقه به این نوع توریسم به طور دائم از سال ١٩٩٦ که تلاش های گسترده ای دراین زمینه آغاز شده بود، روبه افزایش بوده است.
نکته ی جالب تر آن که علاقه بازدیدکنندگان جوان به این تورها بسیار بیشتر از میزان پیش بینی ها بوده ومیانگین سنی بازدید کنندگان عمدتاً از ٤٠ تا ٥٠ ساله است.
تقریبا پس از جنگ جهانی دوم، زمزمه های گردشگری جنگ بر زبان ها افتاد و در ابتدا نیز هدفی جز رونق دوباره مناطق جنگ زده و بهبود وضعیت اقتصادی این مناطق نداشت.
پس از مدتی وجهه تاریخی این ایده قوت گرفت و با بهبود وضعیت مناطق جنگ زده، به حاشیه دنیای گردشگری رانده شد.
اگرچه در نگاه نخست، خاک، خرابه، آوار به عنوان هدیه گردشگری جنگ به بازدید کنندگان معرفی می شود تا بازدید کنندگان با تماشای فجایع انسانی عواطف بشردوستانه و جنگ ستیزی و کمک به همنوع را در آنها بیدار کند.
این شاخه توریسم وقتی به مرزهای ایران می رسد، رنگ و بوی دیگریگرفته و با تاریخ، معنویت و حماسه همراه می شود.
استان خوزستان به همراه ایلام و کرمانشاه در دوران جنگ تحمیلی به طور جدی درگیر جنگ شد و آسیب های زیادی به این مناطق وارد شد.
این موضوع، مهم ترین بهانه رونق گردشگری جنگ در سال های اخیر بود که منسجم ترین فعالیت مربوط به آن در چارچوب کاروان های راهیان نور تعریف می شد.
کاروانی که با عبور از این سه استان، مناطق جنگ زده و آثار مادی و معنوی به جا مانده از دوران دفاع مقدس را به بازدید کنندگان معرفی می کردند.
اگر گذرتان به موزه های شهدا بیفتد، می توانید اشیا و آثار به جا مانده از شهدای دفاع مقدس کشور را در این موزه ها ببینید که در غرفه ها یا در آرشیو موزه نگهداری می شوند، از سجاده و تسبیح شهدا گرفته تا پیراهن خونینی که با آن شهید شدند و نوار های سخنرانی و وصیت نامه ها و دست نوشته های صدها شهید دفاع مقدس، همه و همه از ظرفیت هایی است که در رونق این صنعت مورد استفاده قرار می گیرد.
یکی از فعالان صنعت گردشگری و مدرس مراکز آموزش عالی صنعت گردشگری در گفت و گو با ایرنا، گفت:کشورهایی که در دورانی از تاریخ، درگیر جنگ بوده اند، از ظرفیت های گردشگری جنگ استفاده های زیادی کرده اند.
‘مهدی مصطفوی’افزود:کشورهای پیشرو این صنعت، با تبلیغ این جاذبه ها تلاش می کنند، از سویی فرهنگ ملت خود را در مقاومت به دیگران معرفی کرده و از سویی نیز ظلم هایی که به نظر آنان به کشورشان وارده شده نیز بازگویی می کنند.
وی اضافه کرد:ایران نیز از این ظرفیت برخوردار است و می توان همین کاروان های راهیان نور را نیز با نگاه بین المللی بازگو کرد.
مصطفوی با بیان ظرفیت های استان خوزستان در رونق این صنعت، تاکید کرد:یادمان های شهدا و محل شهادت شهیدان، محل های برگزاری عملیات های جنگی در مناطق جنگی دوران دفاع مقدس، فرصت هایی است که می توان مظلومیت ملت ایران را به گوش جهانیان رساند.
یکی از کارشناسان ارشد گردشگری و مدرس مراکز آموزش عالی گردشگری استان تهران نیز در گفت و گو با ایرنا، گفت:توسعه گردشگری جنگ نه تنها می تواند معرف برگی از تاریخ باشد، بلکه در توسعه اقتصاد و اشتغالزایی مناطق جنگ زده نیز تاثیر بسزایی دارد.
‘علیرضا نظری اسفنگره’ ادامه داد:توجه به زیرساخت هایی همچون مراکز اقامتی مناسب گردشگران، جاده های مواصلاتی، حمل و نقل و اختصاص بودجه به این مهم می تواند نجات بخش این حوزه باشد.
وی گفت: ایران کشوری است که آثار تاریخی و فرهنگی و طبیعی فراوان دارد و به لحاظ منابع، برای توسعه این نوع گردشگری بسیار غنی است.
این کارشناس صنعت گردشگری تاکید کرد:به دلیل مهاجرت تعداد زیادی از ایرانیان به خارج از کشور، بسیاری از هموطنان مشتاق دیدن سرزمین آبا و اجدادی بوده و دیدار از مناطق عملیاتی دفاع مقدس نیز در زمره گردشگری نوستالژیک است.
نظری اسفنگره با بیان ظرفیت های توسعه ای این صنعت، افزود:با وجود ظرفیت بالقوه، استفاده مطلوبی از این نوع گردشگری در ایران نشده است.
این فعال صنعت گردشگری گفت:اگر برنامه ای نیز در خصوص رونق این صنعت انجام شده، بیشتر به همت بخش خصوصی بوده و بخش دولتی سهم کمی در این صنعت داشته است.
