با وجود تحریم هایی که طی یکی دو سال گذشته و با خروج آمریکا از برجام بر کشورمان تحمیل شده، ایران چاره ای نداشته، جز اینکه تمرکز صادراتی خود را بر کشورهای همسایه قرار دهد.
از آنجایی که پیش از تحریم ها، ارزش گذاری تجارت با کشورهای اروپایی بیش از داد و ستد با کشورهای همسایه بوده ، ایران از فضای تجارت با کشورهای همسایه دور شده و عدم شناخت بازار آن ها، نتوانسته در تجارت با این کشورها، موفق عمل کند. اینکه تا چه حد ایران در دوره جدید تحریم قادر خواهد بود تا در دستیابی به اهداف صادراتی خود و همچنین ارزآوری توفیق داشته باشد، موضوعی است که آمار پاسخ بهتری به آن می دهد. بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت؛ ایران در سال ۹۷ از حدود ۴۴ میلیارد و ۳۵۰ میلیون دلار صادرات، حدود ۲۴ میلیارد و ۱۳۲ میلیون دلار آن را به کشورهای همسایه انجام داده که این امر، سهم ایران را از صادرات به کشورهای همسایه به ۵۴ درصد رسانده است.
در سال مذکور، بیشترین صادرات به کشور عراق به ارزش ۹ میلیارد دلار و با ۳۶ درصد تغییر مثبت نسبت به سال ۹۶ بوده و کمترین صادرات به بحرین با ۰٫۰۱۱ میلیارد دلار و یک درصد تغییر مثبت نسبت به سال ۹۶ انجام شده است. امارات نیز با ۶ میلیارد دلار و با اندکی افت در رتبه دوم صادراتی ایران در سال ۹۷ قرار دارد. به جز صادرات به عراق به عنوان یکی از مقاصد کلیدی صادرات ایران است، افغانستان نیز تراز تجاری مثبت را برای کشورمان به همراه داشته است. جزئیات پرونده تجارت ایران در سال ۹۸ نیز نشان می دهد که کشور در صادرات کالا با افت ۱۶ درصدی در مرداد ماه نسبت به مدت مشابه در سال قبل مواجه شده است.
همچنین در نیمه نخست سال ۲۰۱۹ میلادی، روند صادرات ایران به ترکیه در مقایسه با نیمه نخست ۲۰۱۸ افت ۳۰ درصدی داشته است. صادرات عراق و عمان در نیمه نخست ۲۰۱۸ میلادی در حالی با افزایش همراه بوده که صادرات بالقوه ایران و ظرفیت بازاراین کشورها بیش از این ها است. طبق برنامه ریزی های انجام شده، ایران قصد دارد سهم ۲ درصد خود از بازار کشورهای همسایه را به ۴ درصد یا به عبارتی از ۲۴ میلیارد تومان به ۴۸ میلیارد تومان برساند.
ثبات نرخ ارز اکنون تا حدود زیادی مشکلات صادرکنندگان را حل کرده است، اما باید این موضوع را در نظر گرفت که صرف نظر از به خطر افتادن تعاملات سیاسی کشور در عرصه جهانی، یکی از بزرگترین موانع سد راه تجارت ایران، دست کم با کشورهایی که دورتر از کشورهای اطراف بوده اند، فراهم نبودن زیرساخت های ضروری و بالا بودن هزینه تمام شده انتقال کالا بوده که همواره مقاصد صادراتی بسیاری را از دست ایران ربوده است و کشورمان فرصت های مطلوب خود در بازار منطقه را از دست داده است؛ به همین جهت، ایران باید تا دیر نشده، ضمن تقویت همکاری با شرکای تجاری اصلی خود مانند ترکیه، تجارت مُرده خود را که عمدتاً با کشورهای عربی است، زنده کند.
نویسنده: حمید اسدی
منبع: ماهنامه دنیای سرمایه گذاری، شماره ۳۵، صفحه۸٫
