مناطق مرزي ايران يكي از مهمترين و حساسترين مناطق مرزي خاورميانه و كل جهان به حساب مي آيد. اين مناطق در طول تاريخ چندين هزار سالة كشور، حوادث گوناگون سياسي و نظامي را شاهد بوده است. برخورداري ايران از موقعيت ممتاز ژئوپوليتيك، حساسيت بيشتري نسبت به اين مناطق جلب كرده است. بنابراين، در طول تاريخ چند هزار ساله كشور، نه تنها وسعت و شكل جغرافيايي ايران دچار تحول شده، بلكه مرزهاي سياسي آن كم و بيش دستخوش تغيير بوده است.
تعريف معاهده: معاهده نوعي توافق بين المللي مي باشد كه بين دو يا چند دولت با يكديگر يا بين دولت يا دولت هایي يا سازمان يا سازمان هاي بين المللي منعقد مي شود و مسئوليت ها و وظايف حقوقي براي طرفين ايجاد مي كند.طبق بند (الف) از ماده دوم كنوانسيون وين (۱۹۶۹) اصطلاح (معاهده) به مفهوم قرارداد بين المللي است كه بين كشورها كتباً منعقد گرديده و حقوق بين الملل بر آن حاكم است خواه در يك سند واحد و خواه دو يا چند سند مربوط به ان درج گردد و به آن هر عنوان خاصي داده شده باشد .از نحوه كار برد عنوان هاي مختلف براي معاهدات مختلف عناوين: عهدنامه، كنوانسيون، اعلاميه، بيانيه، پيمان، موافقتنامه، مقاوله نامه، يادداشت تفاهم، پروتكل، قرارداد، استنتاج مي گردد .
تخصیص عادلانه و عاقلانه زمین به فعالیت ها(زراعت، باغداری، جنگل، مرتع، صنعت و معدن، شهر و روستا و …) از مباحث مهم در امور برنامه ریزی است که اصطلاحاً آمایش نامیده می شود. آمایش مناطق مرزی نوعی برنامه ریزی است که نیازهای مناطق مرزی به یکدیگر پیوند می دهد و راه کاری برای مناطق مرزی معرفی می کند که در آن امنیت و توسعه لازم و ملزوم یکدیگرند.
براي تسريع در حل و فصل اختلافات مرزي و جلوگيري از اتلاف وقت و محو آثار علائم در حوادث مرزي و استيفاي حقوق دولت و اتباع مرزنشين نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران افسران با تجربه و متخصص را در مرز مي گمارد كه مرزبان ناميده مي شود و اين ماموريت مهم با صدور استوارنامه از سوي وزير امورخارجه آغاز خواهد شد.
عمق نوار مرز فاصله اي است از خط مرز با عرض معيني به داخل خاك دو كشور كه به موجب قراردادهاي دو جانبه تعيين مي شود. شرايط حاكم بر سكنه و مقررات ناظر بر نوار مرزي مذكور ضمن توافق هاي دو جانبه با دولت همسايه تعيين مي گردد. در بعضي از معاهدات عمق نوار مرزي محدوده عمل مرزبانان دو كشور را نيز شامل مي شود .
خط مبداء: خطي است كه از آن مناطق دريايي كشور ساحلي اندازه گيري مي شود. خط مبداء مناطق دريايي كشور جمهوری اسلامی ایران (خليج فارس و درياي عمان) با استفاده از روش خطوط مستقيم (به استثناء نقاط ۱۴ و ۱۵) كه از اتصال ۲۵ نقطه در جزيره هاي نزديك به ساحل و دماغه ها ترسيم گرديده به وجود آمده است.