ایران یکی از کشورهایی است که در منطقه بسیار مهمی واقع شده و از طریق مرز زمینی، خاکی و از طریق دریا، در شمال، جنوب، شرق و غرب دارای همسایگانی است.
جمهوری اسلامی ایران از لحاظ جغرافیایی و همسایگی وضعیت منحصر به فردی در دنیا دارد. هیچ کشوری در دنیا پیدا نمی‌شود که ۱۵ همسایه آبی و خاکی داشته باشد، اما جمهوری اسلامی ایران دارای ۱۵ همسایه خاکی و آبی است که در جهات اربعه کشور با جهتگیری‌های سیاسی خاص خودشان استقرار پیدا کرده‌اند.
ایران با ۱۵ کشور از طریق خشکی یا دریا همجوار است. مناسبات ایران با این ۱۵ کشور می‌تواند در حوزه‌های مختلف سیاست خارجی از جمله اقتصاد کشور تحول ایجاد کند. به علاوه ایران با ده کشور دیگر نیز به دلیل تاریخ و جغرافیا روابط نزدیک دارد.
یکی از مصادیق اقتصاد مقاومتی الگوی دیپلماسی اقتصادی است که در ارتباط با کشورهای همسایه باید تعامل با کشورهای هدف تعیین شود و در ورای سیاست بهره‌برداری‌های اقتصادی صورت بگیرد.
بیشتر آگاهان سیاسی و آشنایان به تحولات بین‌المللی و کارشناسان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران معتقدند در ماه‌های پیش رو به جهت رفتارهای غیراصولی ترامپ علیه کشورمان خصوصا در موضوع برجام شرایط راحتی نخواهیم داشت و سیاست‌های خصمانه آمریکا باعث خواهد شد که جمهوری اسلامی ایران با موجی از فشارهای خارجی مواجه شود.
مفهومی که به عنوان سیاست همسایگی در مجموعه وزارت خارجه پیگیری می‌شود، متناسب با نیازهای روز سیاست خارجی ایران است، همچنان که این سیاست با قانون اساسی ایران نیز منطبق است؛ ضمن آن که پایه سیاست خارجی موفق ما در حوزه همسایگان شکل می‌گیرد. بنابراین اگر این حوزه را جدی در نظر بگیریم به اهداف خود نزدیک‌تر می‌شویم و سیاست همسایگی، سیاستی فراتر از روابط دوجانبه است.
اگر بخواهیم سیاست همسایگی را تعریف کنیم، یکی از بهترین راه‌های تعریف آن، این است که با همسایگان چه باید کرد؟ چگونه باید با همسایگان تعامل کرد؟ و بایدها و نبایدهای تعامل با همسایگان چگونه است؟ سیاست همسایگی بحثی راهبردی است، این سیاست به بیان بایدها و نباید‌ها در ارتباط با همسایگان می‌پردازد.
سابقه مرزهای کنونی که به عنوان حد فاصل واحدهای سیاسی است و به آن مرزهای قراردادی و یا مصنوعی گفته می شود به معاهده وستفالی ۱۶۴۸ میلادی باز می گردد.
در بین ۱۹۲ کشور جهان تعداد اندکی دارای ذخایر کربوهیدرات درصادرات آنها هستند و ازاین رو باید شاکر باشند که برای مدیریت کشورهای خود به منبع خدادادی دست یافته اند که آنها را فرسنگ ها از سایر کشور های جهان جلوتر قرار داده است.
وجود قومیت ها در مناطق مرزی کشور همواره یکی از فرصت ها و در عین حال تهدیدات خارجی بوده است ؛ بدین معنی که امنیت مناطق مرزی کشور به شدت تحت تاثیر مسائل قومی قرار دارد و از سوی دیگر تغییر و تحولات در مناطق پیرامونی ایران و نواحی مرزی به شدت بر روی مسائل سیاسی و اجتماعی اقوام تاثیر می گذارند؛ با این شرایط حفاظت از مرز ها چهره‌ای دوگانه به خود گرفته است.
